Го гледам секој ден со часови пределот кој се отвора пред моите очи, а тоа е таму кај песочната плажа – ситниот песок е измиен од брановите и се повлекува во бистрата вода, подалеку се трските што се веднат под навевите на северниот ветер кој го носи снегот во некаков виор. Во просторијата е топло, стојам зад прозорецот загледан во сивиот предел – езерската вода е сива.
Што ли молчеше сите тие изминати денови? Дали снегот кој падна утрото го охрабри да проговори, додека седевме во кафеаната и молчевме, бидејќи нашето време поминато таму беше време на молчење. „Не сум ти кажал, не знам зошто, а не знам и зошто ти кажувам, туку сиве денови нешто зборуваш за неа, и помислив можеби е добро да ти кажам, не е некаква историја туку повеќе едно мое сеќавање на неа. Знам дека писателот Зоран Ковачески напишал расказ за неа, јас не сум го читал, но те слушав кога ти му кажуваше некому за тоа.“
Знаев дека ќе ми кажува за неа. Секогаш молчеше кога јас нешто ќе кажував или ќе прашував за неа. Само еднаш се испушти да каже нешто, една-две реченици, за случката кога ѝ ја дал фотографијата на која биле неговиот татко и нејзиниот маж, ѝ ја покажал на час по руски, таа му ја зела и никогаш не му ја вратила. „Многу ми е жал што ѝ ја дадов, тоа беше единствената фотографија на која беа тато и докторот, нејзиниот маж.“
Можеби чекаше да го прашувам, но јас молчев гледајќи надвор, таму поминуваа ретки минувачи, ветерот беше многу силен и доаѓаше од север, тогаш беше најстудено и сите што беа надвор гледаа да се засолнат некаде, дома, по кафеаните или на работните места, по канцелариите.
Седевме во топлата и удобна кафеана, ги гледавме ретките минувачи, јас чекав тој да проговори, а тој чекаше можеби да го прашам нешто, му требаше поттик. Проговорив јас, реков дека на работа една девојка, правничката, утрото ми кажа дека минатата ноќ на радио го емитувале расказот за неа, бил многу убаво читан, илустриран со некаква тажна музика, и воопшто сѐ било многу тажно. „Јас не го слушав“, му реков, „и многу ми е жал бидејќи расказите и воопшто литературата добиваат некоја чудна драматичност кога некој професионалец, актер или добар спикер ги чита. Посебно ако е убава музиката која оди како позадина на текстот, тогаш впечатокот е целосен, а доживувањето од слушнатото неверојатно – како да ги гледаш тие глетки кои се редат пред тебе. Можеби тебе посебно би ти се вратиле некои спомени на неа кога би го слушнал расказот?“
„Не морам да слушам, овие изминати денови сакав да ти раскажам нешто за неа, ама сѐ некој ќе дојде кај нас додека седиме, или за нешто друго ќе зборуваме, еве да ти кажам… сега кога врне снег, ми се навратија сеќавањата уште посилно, знаеш она селективно помнење, многу нешта заборавам, ама ова никако да го заборавам.“
Доктор Николај Незлобински е една неверојатна приказна, од редот на оние фантастичните кои никогаш нема да бидат докрај раскажани. Тоа е еден живот за кој мислиме дека постои само во книгите. Но тој живот е сам по себе еден вид литература.
Самото спомнување на неговото име ми ги носи пред очи непрегледните руски степи од романите на Достоевски и Пастернак, оние величествени снегови и незаборавни бели брези, чудните имиња на градови и на предели: Краснојарск… Новосибирск… Магадан… Иркутск… Колима… Колима…
Навистина, беше ли оваа наша мала, топла Струга – неговата Колима, негово прогонство?
На ѕидот спроти мојата работна маса во Музејот, каде што тогаш работев, имаше една слика работена со маслени бои на картон, портрет на средовечна жена, со убави црти на лицето, но со некаква тага во очите. Беше насликана класично, во некаква пригушена гама, преовладуваа окерасти и сивкасти тонови, се гледаше дека е тоа рака на просечен сликар. Дури сликата делуваше некако незавршено, можеби затоа го имав тој впечаток на сивило и на депресивност додека ја гледав сликата. Колегите во Музејот ми рекоа дека е тоа Софија Незлобинска, сопругата на докторот, а тоа ми го потврди и мојот вујко, господин Иле, бидејќи Софија Незлобинска му била учителка, тогаш кога бил дете, кон крајот на 40-тите години од дваесеттиот век.
Еден ден, додека седев во канцеларијата и го гледав портретот на Софија, а го гледав секој ден бидејќи беше обесен на ѕидот спроти мене, помислив дека можеби е добро сликата да се исчисти, бидејќи не беше заштитена со стакло. Ја извадив од рамката со која беше врамена и се зачудив кога на задната страна видов друга слика за која никој во Музејот не знаеше, портрет на убава млада жена со шапка на главата, вистинска аристократска појава која предизвикува восхит. Ги одвоивме внимателно сликите, бидејќи беа насликани на исто парче картон, од двете страни. Моите претпоставки се покажаа точни. И на двете слики е Софија Незлобинска, Соњечка во Русија, кога била многу млада, имала можеби дваесетина години, во сета убавина и раскош, и Софија во Струга, во прогонство, една средовечна дама со убави црти на лицето и со меланхоличен и тажен израз во очите.
Соњечка. Тоа е кусо, само скица, а животот на една жена најмалку е скица. Таа е една бледа сенка со боја на ултрамарин, која паѓа на снегот, во дворот на големата куќа изградена во сецесионистички стил – тоа е куќата на Несторови, а во дворот има една дрвена барака пред која стои Софија, токму под белата бреза и таа слика никогаш нема да ја заборавам – како во Иркутск во зима, во нивната дача, таа е надвор, а тој, Николај, стои внатре зад прозорецот, пуши и гледа како таа му се радува на снегот, ги тресе гранките на брезата која расте во нивниот двор, прави снежни топки, ги фрла кон него и се смее. А тој стои покрај прозорецот и ја гледа…
Една типично руска приказна.
Се разбира, несреќна.
——————————————–
Димитрие Дурацовски – Биографија:
Раскажувач и сликар. Роден е на 15 февруари 1952 година во Струга. Во текот на изминатите години реализирал самостојни изложби во Суботица, Струга, Охрид, Нови Сад и Скопје, а бил застапуван и на повеќе колективни изложби: Критичарите одбраа, Скопје; Геометризмот и неговите видови во македонското сликарство, Скопје; Остави траг, Белград; Биенале на млади, Скопје; Надреализмот и неговите видови во македонското сликарство, Скопје, Портретот во македонската ликовна уметност, Скопје; Концептуалниот дискурс во Македонија, Скопје.
Објавува раскази, куси прози и други текстови во списанијата: Разгледи, Современост, Стремеж, Тренд, Летопис Матице Српске, Поља (Нови Сад), Живот, Израз, Даље (Сараево), Лаус (Риека), Књижевна Реч, Књижевне новине (Белград), Наше писмо, Блесок, Стожер и други.
Бил припадник на литературната група Петти круг.
Членувал во редакциите на списанијата Даље, Форма, Далги и Стожер (гласило на Друштвото на писателите на Македонија).
Член е на Друштвото на писателите на Македонија од 1989 година.
Застапуван е во изборот во списанието Даље: Померене границе Петог круга, во изборот Македонски раскажувачи во списанието Градина од Ниш, во изборот Македонска постмодерна прича во списанието Поља од Нови Сад.
Застапуван е во Антологиите: Господари лабиринта, Загреб; Антологија на македонскиот постмодерен расказ, Скопје; Cesarean cut – Macedonian Short Stories; Царски рез – македонскиот кус расказ, Скопје; Макета – савремена македонска кратка прича, Београд.
Застапен е во четиритомната Енциклопедија на светска литература на ХХ век, во издание на „Сент Џемс прес“ од Фермингтон Хилс, САД 1999 година.
Во 2003 година во чешкото списание ХОСТ се објавени делови од романот Инсомниа и критички портрет на авторот.
Во 2005 година во новосадското списание Летопис Матице Српске се објавени делови од романот Insomnia.
Во 1995 година ја објавил фотомонографијата Струга, град, вода, луѓе.
Ги објавил книгите раскази: Тајна историја, 1986 година; Црни пророци, 1996 година и романот Инсомниа, 2001 година за кого истата година го соби Рациновото признание.
Во неговото раскажување доминира палиндромската форма на нарација, фантастичка проекција на хиперреалистички ситуации, фасцинацијата со парапсихолошките феномени, постмодернистичко поигрување со автобиографски елементи, маниризам на симулација и псевдоцитати.
