*
Цинизмот го претпоставува општото постоење на идеалот. Злосторството – општото постоење на законот. Богохулството – општото постоење на верата. И така натаму.
А што претпоставува сиромаштијата? Ништо.
*
Забележав дека во советските филмови има многу непотребна бучава. Радиото вришти, возилата татнат, децата плачат, кучињата лаат, врапците црцорат. Не се слуша што зборуваат главните ликови. Мошне чудна склоност кон бучавата.
Нешто слично забележав во рестораните во Брејтон. Каде има повеќе бучава, таму и се собира народ. Можеби во бучавата е полесно да се биде никој?
*
Колку подолго се занимавам со книжевноста толку појасно ја чувствувам нејзината физиолошка позадина. За да се роди (детето или книгата), пред сè, треба да се зачне. Уште порано – да се сретнете, да се заљубите.
Што е вдахновеноста?
Мислам дека таа е многу послична на вљубеноста одошто ние ја сметаме.
*
САД: Сè што не е забрането – дозволено е.
СССР: Сè што не е дозволено – забрането е.
*
Раскажувачот дејствува на ниво на гласот и на слухот. Прозаистот – на ниво на срцето, умот и душата. Писателот – на космичко ниво.
Раскажувачот раскажува за тоа како живеат луѓето. Прозаистот – за тоа како треба да живеат луѓето. Писателот – за тоа поради кое живеат луѓето.
*
Русија е единствената земја во светот каде што на книжевникот му плаќаат за обемот на напишаното. Не за количината на продадени примероци. И никако за квалитетот на напишаното. Туку за обемот. Во тоа е тајната, несвесната причина за нашата катастрофална руска многуглаголивост.
Да претпоставиме дека авторот сака да прецрта некоја реченица. А внатрешниот глас му вели:
„Да не си полудел! Па, тоа се пет рубљи! Кило говедско на пазар…“
*
Соседите имаа погреб. До зори не се стишуваше веселата музика. До нас допираа извици, кикотење. Мајка ми појде таму и им рече:
Како не ви е срам! Па, само што умре Григориј Михајлович.
А гостите одговараат:
Ама ние баш за него и пиеме!
*
Логика на емигрантскиот бизнис. По правило, тој започнува во руска валкана крчма. А завршува – на американски суд.
*
Секој потпис сака да го сметаат за автограм.
*
Еден наш пријател сиот живот мечтаеше да стане земјопоседник. Воздивнуваше:
Колку е тоа прекрасно – да имаш барем грст сопствена земја!
Најпосле, кога славеше јубилеј, пријателите му подарија саксија со цвеќе.
*
Не се интересирам за тоа што го пишуваат за мене. Но се навредувам кога не пишуваат за мене.
*
Степенот на мојата книжевна слава е таков што кога ќе ме познаат на улица, јас се чудам. И кога нема да ме познаат, јас пак се чудам. Така што, зачуденоста никогаш не се симнува од моето лице.
*
Во Лондон се упати делегација советски филмски работници. Меѓу нив беше и режисерот на документарци Усипкин. Вториот ден тој исчезна. Колегите почнаа да го бараат. Се обратија во полицијата. Таму им кажаа:
Рускиот господин бара политички азил.
Колегите побараа да се сретнат со бегалецот. Тој седеше меѓу двајца полицајци.
Волоѓа, – рекоа колегите – што направи?! Па, ти имаш семејство, работа, договори.
Ја избрав слободата – изјави Усипкин.
Колегите му рекоа:
Утре одиме во Стратфорд. Ако наумиш, дојди во девет наутро пред хотелот.
Тешко, – рече Усипкин – ја избрав слободата.
Меѓутоа, следниот ден Усипкин се појави. Молкум седна во автобусот. Добро, си мислат колегите, сега и ние ќе молчиме. Но ќе ти покажеме кога ќе се вратиме дома.
Долго се шетаа низ Стратфорд. Потоа наеднаш сфатија дека Усипкин одново исчезнал. Се обратија во полицијата. Таму им рекоа:
Рускиот господин бара политички азил.
Се сретнаа со бегалецот. Усипкин седеше меѓу двајца полицајци.
Што правиш, Волоѓа?! – му подвикнаа колегите.
Размислив и ја избрав слободата – им одговори тој.
*
Критичарот П. е со мошне низок раст. Кога се запознававме, а тоа беше пред триесет години, ме праша:
Ти изгледа играш кошарка?
А ти, – му велам – веројатно спортуваш куглање?
*
Во едно друштво составено од емигранти се зазборевме за нашите деца. Некој рече:
Нашите деца ќе станат Американци. Не читаат на руски. Тоа е страшно. Не го читаат Достоевски. Како можат да живеат без Достоевски?
А на тоа уметникот Бахчањан забележа:
И Пушкин живееше без Достоевски, па што?
*
Го прашав еднаш Бахчањан:
Ти Ерменец си?
Ерменец.
Сто посто?
Дури и сто педесет посто.
Е, како може тоа?
Имав дури и маќеа што беше Ерменка…
*
Еден познат режисер постави претстава во Њујорк. Ако не се лажам, насловот беше „Сирано де Бержерак“. Многу се гордееше со своето постигнување.
Го прашав Изја Шапиро:
Ја гледаше претставата? Имаше многу народ?
А Изја ми одговори:
На почетокот имаше малку. Кога дојдовме со жена ми, бевме двајва повеќе.
*
Изја Шапиро често патуваше службено низ Америка. Кога ќе се најдеше во непознат град, прво што правеше беше да пребарува низ јавниот телефонски именик. Бараше да види колку луѓе со презиме Шапиро живеат во тој град. Ако такви имаше многу, градот му се допаѓаше. Ако немаше многу такви, Изја го фаќаше тревога. Во еден тексашки град, претставувајќи му се на сопственикот на фирмата, Изја Шапиро рече:
Јас сум Израел Шапиро!
Што треба да значи тоа? – се зачуди газдата.
*
Њујорк. Продавница за западногерманска бела техника. Продавачката со изразен германски нагласок му вели на мојот пријател Изја Шапиро:
Ти ги препорачувам овие гасни печки. Во Минхен произведуваат одлични печки што работат на гас.
Знам, сум слушнал – со невесела насмевка ѝ врати Израел Шапиро.
*
Еден американски книжевен клуб го покани Андреј Вознесенски. Овој читаше свои стихови. Потоа зборуваше за перестројката. Пред читањето на секоја песна, Воснесенски укажуваше:
„Овде се спомнува мојот пријател Ален Гинзберг, кој присуствува во салава!“
Или:
„Овде се спомнува Артур Милер, кој е присутен овде!“
Или:
„Овде се споменува Норман Мајлер, кој седи во задните редови!“
Песните завршија. Започна сериозен политички разговор. Вознесенски предложи – прашувајте. Поставувајте ми прашања. Сите молчат. Не поставуваат прашања.
Тој одново предлага – поставувајте ми прашања. Тишина. Најпосле се крева еден блед американски младич. Вознесенски спремно му се обраќа:
Ве молам. Поставете ми какво било, дури и најостро прашање. Ќе ви одговорам искрено, смело и подробно.
Младичот си ги намести очилата и тивко праша:
Извинете, а каде поточно седи Норман Мајлер?
*
Пред триесет години Евтушенко пристигна во Америка. Се смести во хотел. Еднаш седи во холот, чека некого. Гледа, кон вратата се упатува некој многу познат старец: брада, истуткани панталони, војничка кошула.
Неколку секунди Евтушенко се наоѓаше во шок. Потоа сфати дека тоа е Хемингвеј. Тргна по него. Но Хемингвеј успеа да влезе во таксито што го чекаше.
Каква штета, – му рече Евтушенко на вратарот – тоа беше Хемингвеј! А јас не го познав веднаш!
Вратарот деликатно му врати:
Не грижете се. И мистер Хемингвеј не ве позна вас.
*
Поетот Соснора гостуваше во Њујорк. Памтам, критикувајќи ја Америка, му реков:
Овде има многу храна, облека, забава и – нема за што да му ја мислиш!
Соснора ми одговори:
А во Русија е обратно, има за што да му ја мислиш. За храна, за облека и за забава.
*
Сцена во болница. Ме водат на терапија. На градите ми лежи книга од Достоевски. Само што ми ја донесе Нина Аловерт. Лекарот Американец ме прашува:
Каква книга е тоа?
Достоевски.
„Идиот“?
Не, „Момче“.
Таков е обичајот? – се интересира лекарот.
Да, – му велам – таков е. Руските писатели умираат со книга од Достоевски на градите.
А не со Библија?
Не – му велам. – Само со Достоевски.
Американецот заинтересирано ме погледна.
*
Излегов од болница. Божем оздравев. Но лекарите ми забранија да пијам и да пушам. А посебно ми препорачаа да внимавам при исхраната. Му се пожалив на еден познајник за тоа. Му велам:
Што уште ми остана во животот? Да читам книги?!
А тој ми вели:
Да, додека видот ти е добар…
*
Во Ленинград пристигнала делегација американски конгресмени. Прв ги пречекал секретарот на Ленинградскиот областен одбор Толстиков. Веднаш се започнал разговор. Еден од конгресмените, меѓу другото, се заинтересирал:
Какви се показателите за смртноста во Ленинград?
Толстиков уверено и кратко одговорил:
Во Ленинград нема смртност!
(крај)
Сергеј Донатович Довлатов (1941-1990), руски книжевник, во своите „Бележници“ на духовит и умен начин, преку анегдоти, микро-новели, афоризми и записи, ни дава сведоштво за своето време (преку визурата на својата необична биографија) за познатите и непознатите луѓе, но и за книжевниот, политичкиот и обичниот живот во Русија. „Бележниците“ се поделени на два дела: „Соло на Андервуд“ (руски период) и „Соло на ИБМ“ (емигрантски период). Овој пат го претставуваме со извадоци од вториот дел, додека првиот дел веќе беше претставен во претходниот број на Репер.
Избор и превод од руски јазик: Ѓорѓи Крстевски
