Сакате ли да живеете вечно? Не? Што би правел толку време?- ми се жалат луѓето. Тоа е против Бога, трубат религиозните. И само мал дел од оние креативни луѓе со кои се дружам, ќе го речат судбоносното „да“. Да, и по илјада животи јас не би можел да и’ се донасладам на убавината на постоењето, затоа што со секој допир светот е нов и различен. Во човечката природа е да бидеме вечни и не само тоа: сакале или не, вечноста буквално доаѓа. Британецот Обри де Греј од Кембриџ е првиот научник кој јавно ги изјасни своите методи за вечно пролонгирање на староста: преку одредени терапии човекот би можел вечно да ја одржи својата младешка состојба, и тоа е веќе научна реалност на 21 век. Многу други научници скокаат во играта: нано-технолози, бионичари, физичари. Тогаш, зошто уште таков отпор спрема вечноста, баш сега кога таа технолошки и биолошки ни е на дофат? Неограничена бесплатна енергија, ресурси и живот ќе бидат можни со новите откритија на денешницата и тоа темелно ќе ги смени постулатите на човечката мисла. Замислете свет во кој нема генерациски јаз затоа што старите кои требало да остарат пак се подмладиле и решиле да работат: нема пензионери кои ќе и’ тежат на државата, а термините „старо“ и „младо“ ќе изгубат значење. Колку поискусни и попаметни би можеле да бидете кога би живееле два, три или повеќе животи? Овојпат, кога ќе и’ кажете на вашата љубена дека ќе ја сакате до крајот на вечноста тоа ќе значи буквално! Ќе имате ли храброст да го кажете тогаш тоа? Дали тоа значи дека секој ќе има повеќе љубови? И да и не! Конечно ќе можеме да го испитаме концептот на вечната љубов, и конечно љубовта ќе може да биде буквално вечна! И слободна…
Не’ чека ново ослободување на духот. Со вечниот живот би бил надминат психолошкиот „Angst“(гнев) на Кјеркјегор од кој страдаме. Angst е нелагодност заради сознанието дека животот е конечен и секој миг е поскапоцен затоа што сме поблиску до смртта. Така човештвото живеело со култот на конечното како императив, а вечноста била само митопоетска слика во старите приказни од антиката. Дури и уметноста се’ уште е водена од идејата за минливоста, таа е мрачна, фетишистичка…Кјеркјегор смета дека Angst може да се победи само ако се посветиме на Бога. Барем така се справувале со проблемот во старите времиња. Но, што ако сме атеисти? Сартр бил атеист, и тој вели дека Angst e страшно нешто затоа што ние сме „осудени на слобода“. Но, дали? Егзистенцијалната нелагодност на Сартр, Кафка, тоа е повторно една застарена европска мрачна фолклорна идеја. Веќе во втората половина на 20 век ние влеговме во глобален либерал-капиталистички позитивизам, каде обичната егзистенција не е доволна. Не само што денешниот човек сака да се реализира себеси во целосна смисла( и во есенција), туку тој веќе сака тоа да го прави неограничено долго и вечно. И тука, се чини, нема враќање назад.
Ако порано смислата на животот ја базиравме на минливоста, врз свеста за конечното, сега кога стравот од смртта целосно ќе исчезне(од кого потекнуваат сите останати стравови), човекот ќе мора одново да ја дефинира смислата и тоа не врз грбот на конечното, туку на самата себе. Тоа ќе биде тешко, но многу повозбудливо и поесенцијално од секое претходно поимање на постоењето. Смислата ќе биде ослободена од товарот на конечното, таа ќе мора да биде дефинирана преку себе, автореференцијално, што значи ќе биде послободна, потрансцендентна и посветла. Животната волја нема да биде „демон кој треба да се задоволи“ како што велеше Ниче, туку ангел кој ќе биде наш пријател. Ние ќе господариме со волјата, а не страстите со нас. Редефинирањето на волјата ќе значи од „волја за моќ“ да прејдеме во „волја за разноликост“ – англосаксонската просветителска идеја за различност, ерго индивидуализам и индивидуалистичко општество ќе биде конечно спроведено во векот што доаѓа. Зачинето со малку будизам, секако. Ако 20 век беше новата антика, една научна ренесанса, 21виот ќе биде предантичката Атлантида, но на едно многу повисоко ниво. Во 21 век колективите ќе се собираат не по биолошка интуиција и кауза, туку по лично убедување, што значи ќе имаме вистинска партиципација на внатрешноста(иманенција), а не само екстернализирање(трансценденција). Биолошките каузи нема да исчезнат, но ќе бидат инкорпорирани во повисоки каузи.
Какво ќе биде едно такво општество со оглед на научните импликации? Нема да има држави, можеби само корпорации. Но, и корпорациите ќе се децентрализираат. Секој човек своја фирма. Капитализам на индивидуално ниво. Секој ќе сака сам да произведува за себе. Дури и своја храна. Нешто слично на златната ера на капитализмот пред неговото изобличување во технократски корпоратизам. Нема да има две или три политички партии, туку многу партии и многу класи. Крајната индивидуализација значи дека нема да има класи, туку индивидуи. Индивидуите ќе соработуваат и класната борба на Маркс нема да постои. Само еден вистински пазарен натпревар. Либералната пазарна анархија според Адам Смит, Бастијат и Ротбарт конечно ќе добие вистински замав во 21 век затоа што технологизацијата за првпат ни овозможува целосно да не’ зависиме од Државата. Соларната енергија (или некоја друга) ќе биде нешто што сами ќе го правиме дома, исто како што ќе работиме од дома. Кои се колективните импликации? Не само послободен (подецентрализиран) во пазарна смисла, туку и во Русоовско-кантовска смисла ова ќе биде поправеден свет. Ќе биде поправеден затоа што луѓето конечно ќе сносат поголема одговорност за себе и своите животи. Тоа не значи дека ќе исчезнат целосно сиромаштијата и проблемите. Сепак, тие ќе бидат доста намалени. Приватната сопственост ќе остане да постои: кој не ја почитува приватната сопственост не ја почитува индивидуата. „Најмалото малцинство на земјата е индивидуата. Оние кои ги негираат правата на индивидуата не можат да тврдат дека се бранители на малцински права“ – вели Ајн Ранд. Со светот владее лошото мнозинство, можеби еден ден ќе се врати паметното малцинство, но сепак крајната цел е да владее индивидуата, односно: да нема власт.
Во интелигентното општество ќе има приватна сопственост. Но, исто така социјалната компонента ќе биде силна во иднината, но не во форма на социјална грижа на Државата (која секогаш завршува како коруптивна), туку преку технолошки решенија кои ќе бидат бесплатни за сите. Ќе исчезнат насилните револуции и ќе бидат заменети со паметни решенија: веќе нема да има циклуси на владеењето на левицата и десницата бидејќи се покажуваат технички непродуктивни. Во класична смисла, за да опстане, Државата вештачки создава циклуси на радикализам(насилна револуција или војна), а потоа на конформизам(етатизам). Радикализмот и конформизмот се две страни на иста паричка, исто како социјализмот(левица) и фашизмот(привидна десница), што всушност се садизмот и мазохизмот на Фројд. Овие 19-то вековни јунговски сенки на човештвото веќе бидуваат надминати. Нам не ни треба радикализмот на марксизмот, ниту пак конформизмот на демократијата, во кој западнавме. Измеѓу се наоѓаат паметните решенија: измеѓу е техничкото. Техничката иновација веќе владее со светот, иако „владее“ е лош збор: иновациите не владеат со никого, тие се де факто децентралистички настроени. Тие се флуктуирачки како променливата економија што ја создаваат. Тие дури создаваат бесплатни платформи и дури бесплатна трговија. Политички, ова значи дека во иднина ќе се движиме кон Третиот Пат, но не оној на Хитлер, кајшто избегнувајќи ги левата и десната хемисфера нацистите се осврнале долу кон малиот мозок и ниските страсти, туку напротив нагоре: кон седмата чакра и кон корпус калосумот, каде е вистинската соработка на хемисферите.
Што значи не, нема да живееме во дистопија и нема причина за технофобија. Најсилниот аргумент против Орвеловската дистопија е фактот што во кибернетичкото општество каде големи интелигентни квантни компјутери ќе раководат со сите административни трансакции(и затоа нема да има веќе државна администрација), за тие компјутери да функционираат со таква енормна дата-база ќе мораат да направат толку проверки и сигурносни потези што е невозможно да бидат „злобни“. Ова се вика теорија на blockchains, која веќе го освојува светот. Другиот аргумент е будистичко-биолошки: кога човек ќе дојде на повисоките чакри и ниво на свесност, тој никогаш нема да се врати во пониските форми на насилство, страв и круговите на омраза. Слично и со интелигентните андроиди: ако навистина ги дизајнираме да бидат попаметни од нас, тие ќе развијат емотивна интелигенција повисока од нашата, и поверојатно е дека ќе бидат многу пофини и покултурни од нас самите. Роботите нема да ја освојат планетата, поверојатно е дека тие ќе ни бидат дадилки во живеењето. Со време, ние самите ќе посакаме да имаме дел од нивните способности, и трансхуманистичката идеја природно ќе биде остварувана. Природното спојување на човечкото и бионичкото(роботот) ќе биде дел од еволуцијата. Во ред, нема да живееме ни во утопија. Злото ќе постои, но во други засега непознати форми. Но, тоа што е интересно е дека како што здравиот просветлен човек лесно и брзо се справува со своите предизвици и искушенијата на злото, може да се каже дека кризите во иднината ќе траат пократко и полесно ќе се справуваме со нив. Најголемото зло на иднината ќе биде досадата, како спротивност на најголемата вредност, а тоа е: инвентивноста. „Дури и боговите се препелкаат во досада“ – вели Ниче за старогрчките богови кои живеат вечно. Генерацијата на „технолошки идиоти“ која ја предвидел Ајнштајн веќе е тука, но тоа не значи дека досада ќе завладее со светот. Истовремено растот на светската интелигенција е поголем од било кога.
Секако, тука ќе бидат и старите проблеми на централизација(било во социјализмот или капитализмот). Централистичките етатистички творевини како ЕУ, како Русија и азиските автократии, исламофашизмот на средниот Исток, корпоративните насилници како Федералното Биро на САД можат се’ уште да бидат пречка да го оствариме децентрализираниот свет, вистинската софистицирана анархија…Понекогаш културолошкиот код на ропство е толку јак кај некои народи и цели контитенти, што технологијата има многу помал импакт во менувањето на сликата за себе и општеството. Но, на долг рок и тоа се менува. Европеецот ќе треба да ја стигне работливоста на еден Кинез, не во својот квантитет, туку во својата иновативност – квалитет. Потребата за иновативност која ја создаде американскиот либерал-капитализам може да ја задоволи само паметниот Азиец. Сега за сега, улогите се глобално поделени. Азија е паметот, Кина е производителот, Америка е полицаецот, останатиот свет е потрошувачот. Тоа што во 21 век ќе се случи е децентрализација на оваа поделеност на улогите. Иако е можно Кина да го има приматот, веќе нема да постои примат на едно место, држава, ентитет. Нема да има монопол. Ни политички, а ни економски, можеби само монопол на информациите.
Познавам три историски ери на владеењето: првата е апсолутистичкото владеење, втората е политичкото владеење од 19 и почетокот на 20 век. Во втората половина на векот прејдовме во третиот тип: економско владеење и економски војни. Тоа е темната страна на корпоратизмот кој го живееме. Но, веќе со пробивот на информатичката ера во 90тите, тоа што владее не е економијата, туку информацијата. Но, дури и информатичката ера е при крај! Тоа што денес се бара не е само информација, туку применето знаење, уште повеќе инвентивност. 21 век ќе биде ера на инвентивноста –секој ќе сака да биде свој Тесла- како што „сите ќе пишуваме поезија“. Ако порано тоа го можеа само некои гении, во иднината иновативноста ќе биде дневна навика и општествена вредност. Во услови кога иновативноста е во фокусот, сите политички прашања ќе се решаваат цивилизирано: со партиципативна демократија. Главните теми ќе бидат одржливоста на екосистемите и животот. Нови материјали ќе ги заменат старите, нова архитектура, нови мириси и бои. А старото добро зеленило ќе се врати на мапата, заедно со потребата од вода. Во самоодржливите урбанистички визии на Жак Фреско зеленилото и водата се главни, заедно со паметното домување.
Иновативноста значи посветеност на смислата. Не само што е „осуден на слобода“, како што велеше Сартр, човекот денес е осуден на смисла. Светот е код, и смислата е во обрасците. Оттука, ова ќе биде ера на обрасците и во таа смисла таа ќе биде слична со предантичките општества каде шаманите се занимавале со геометрија и визуелни претстави на светот. Не е чудо, бидејќи главната човечка интелигенција е визуелна, иако новата ера ќе биде повеќе од само една Атлантида: обрасците кои ќе ги бараме, смислата која ќе ја бараме ќе биде многу подлабока и поелегантна. Да се потсетиме, ниту самата смисла е конечна (иако постојат конечни мали смисли што ги даваме секој ден): кога би го пуштиле некој од тие квантни компјутери да трага по смислата, тој вечно би правел пресметки. Смислата мора да ја создаваме, а не да ја бараме, и тоа мора да ја создаваме во секој нареден миг од животот.
Еве неколку промени во мислата кои ќе ги направи вечниот живот. Првиот проблем е самото поимање на вечноста, особено во филозофијата. Вечноста не е статична, како што предлагаат повеќето филозофски системи, ниту пак кружно досадно повторување на историјата и процесите. Вечноста е динамичка, уште повеќе, променлива самата на себе. Таа е налик на биолошките процеси кои се оригинални во секоја секунда. Сите филозофски системи ќе паднат во вода, и ќе бидат заменети со динамички системи: идеја за динамичко Битие. Ќе се вратат во мода дијаграмите и дијаграмското прикажување на светот: но, овојпат самите дијаграми ќе бидат цели симулации. Филозофијата повеќе ќе црпи од науката. Досега, нашата највисока филозофска идеја за универзумот е дека тој е јазик и код: но, во иднина ќе го сфатиме кодот како динамички: код на кодот, код во повеќе димензии, хипертекст, но во кој самите симболи ќе бидат свои јазици, односно свои индивидуални агенти: самите букви ќе бидат живи суштества со своја волја, која е променлива, што значи и со променливо значење.
Нешто слично ќе биде и со јазиците: со помош на автоматските преведувачи светските јазици ќе ги учиме многу побрзо и многу побрзо тие самите ќе се измешаат: веќе сме во втората ера на глобализацијата кајшто, ако првиот чекор беше американизација и западни вредности, вториот е огромна интернет размена на културолошките вредности. До крајот на векот, не само државите, туку и етнонационалноста ќе изгубат вредност, односно ќе добијат нова вредност во новата глобална мешавина, каде секој индивидуално ќе сака да стане „свој народ“, свој човек, притоа земајќи и селектирајќи тоа што му треба од „шведската маса на народите на светот“. Нема повеќе да сме „осудени на култура“ како што рекол Фројд, туку ние ќе ја креираме културата. Ако првиот чекор е природната селекција според Дарвин, а вториот една пофина културна селекција, според Анри Бергсон, тогаш веќе сме во техничката селекција, иако техниката не селектира туку еднакво ги сервисира сите. Крајот на овој процес е индивидуалната селекција, еден крајно индивидуализиран свет, во позитивна смисла на зборот. И не само селекција. Селекција е само првиот процес при правењето на една работа. По селекцијата(или/или) следуваат додавање(и/и), слоевитост(на), интроспекција(во), јукстапозиција и синтеза. И други операции. Сметам дека колективно сме во моментот на интроспекција и јукстапозиција, а веќе се гледаат првите зачетоци на синтезата, првин преку постмодерната синтеза, а потоа и како општа синтеза, симбиоза како кај организмите во природата.
Така доаѓаме до втората битна промена и во светогледот на науката, а тоа е идејата дека светот не е вештачки механизам, туку органско битие. Оваа идеја за биоцентризам моментално влегува во науката и нејзин проповедник, меѓу многу други, е професорот Руперт Шелдрејк. Шелдрејк смета дека не само што науката уште страда од својот „научен материјализам“, што е есенцијално механицистички поглед на светот како мртва природа, туку дека е тоа цврста догма што мора да се промени. Се’ e живо, дури и неживата природа има свој степен на свесност, па универзумот може да се гледа како био-организам со своја душа и меморија. Шелдрејк оди дотаму што вели дека колективната свест на универзумот може да се нарече морфичка резонанца и може да биде научно докажана и измерена. Сите парапсихолошки „натприродни“ појави ќе бидат тема на научни истражувања и нема повеќе да бидат исмевани. Каква ќе биде науката на иднината?
Познавам четири ери на науката: во предантичката Атлантска ера, таа беше синкретична во форма на интуитивна астротеологија. Тоа била наука на десната мозочна хемисфера. Од антиката почна рационалистичката наука. Во 17 век, науката почна емпириски да бара по докази. Но, во 21 век, заради немање на средства да ги докажеме квантните појави на микрокосмосот повторно станавме теоретичари: денешната наука е математички рационалистичка. Ништо во врска со квантните честички не е докажливо, се’ дур не изградиме подобри инструменти за набљудување. Сепак има неколку нови тенденции во науката: првиот е тенденцијата за набљудување на обрасците: науката на обрасците е на нашите порти, нови геометрии влегуваат во играта. Спиралните форми и Платоновите солиди, хексагоните познати од окултните пагански традиции станаа верификувани. Втората е тенденција за промена на самите системи на броење: на долг рок, ќе ги промениме нашите мерки и единици кон златниот пресек и други фини константи, а самиот број ќе стане понебитен од формата, образецот. Третата тенденција е децентрализацијата на науката, (веќе не е се’ во ЦЕРН), и поголема отвореност кон ревизионизам на равенките и формулите кој ќе се случува на се’ пократок рок. Старите системи и вредности нема да бидат отфрлени туку инкорпорирани во нови системи. Догмата ќе престане и религијата во монотеистичка смисла ќе биде отфрлена. Бог беше мртов, но сега пробуваме да го ревитализираме преку пан-спиритуалноста на паганските религии. Тоа би му се допаѓало на Ниче, кој го велича паганизмот во „Весела Наука“. Свеста за повеќе различни богови е свеста за разноликост. Тоа е и свест за почитување на туѓите мислења и избори. Светот на иднината ќе биде свет на голем избор и шаренило. Да, ќе имаме ритуали, но нема да ги сфаќаме буквално и површински. Нема да биде битна големината, туку квалитетот, нешто слично како во златната занаетчиска ера на средниот век. Нештата ќе ги продуцираме да траат повеќе. Ќе се јават многу нови занаети, а старите нема да бидат заборавени бидејќи во иднината ќе можеме да меморираме се’, во една голема дата-база. Човекот ќе биде насочен не кон времето, туку кон мигот кој е вечен.
Промена ќе има и во културата и уметноста и таа ќе се случи со доаѓањето на т.н. „технолошка сингуларност“. Според Реј Курцвајл од Гугл, во 2054тата ќе го имаме првиот вештачки интелигентен компјутер кој може да е и подобар и побрз од човекот. Со квантниот компјутер можностите за пресметка се скоро неограничени. Алатките ќе бидат нови, ќе ја добиеме новата осма уметност на виртуелната реалност како замена за филмот. Уметноста ќе излезе од идеалот на аристотеловската трагедија и ќе биде повесела. Досега, познавам пет културолошки ери: паганската ера на фолклорот, етатистичката ера на академиите, капиталистичката ера на модата, информатичката ера на јазикот и денешната ера на пост-јазикот(холограмот). Во оваа последна пост-јазична хибридна форма би се движела и културата на иднината. Во оваа цивилизација на вечноста, уметноста ќе го задржи својот статус на двигател на свеста кон подобри светови.
Костадин Героски
