Последниве години учествував во преводот на неколку книги од моите белградски содружници, некои од нив пријатели уште од студентските денови. Ја преведував нивната проза со интерес и задоволство што ги чувствувам при читање на добро дело, но и со едно посебно човечко препознавање. Убеден сум дека за секој кој ја одбрал литературата за своја животна професија или страст (како писател, предавач, толкувач или пасиониран читател) е корисно, освен што чита и пишува, понекогаш и да преведува. Се вели дека читателот ја наоѓа својата книга, тоа, не толку ретко, важи и за преведувачот. Дали преведувачот само го учи занаетот на префрлување од еден јазичен код на друг (сопствениот) или е тој соучесник на писателот, па и самиот уметник (бројни препејувачи и преведувачи се значајни поети и писатели)? Зошто тогаш, со таков влог, преводот да не се смета за своевиден книжевен жанр? Кога препознавањето на преведувачот во светот на авторот добива не само лексичка, туку семантичка, дури културолошка спојка во сродностите, но и во различностите. Во тој случај, во улогата на коавтор, зарем преведувачот не ги ползува можностите да се искаже низ свој личен преведувачки стил? Веднаш ми паѓа на ум книгата со која се насладувавме токму за време на студиите – преводот на Станислав Винавер на ремек-делото на Франсоа Рабле „Гаргантуа и Пантагруел“.
Денес, кога добрата книга се бори за свое место пред поплавата на кусоздивни хит-производи, преведувачот, како и писателот, станува жртва на ваквите експрес изданија со мал влог + сигурен профит, што не го промовираат квалитетот на преводот, колку неговата брзина. Затоа сум среќен што се уште ја имав привилегијата за превод да избирам дела и автори, кои ми се поетички и човечки блиски. Така, навраќајќи се на почетната тема за „мојот“ Белград, имав задоволство да уживам во своето читателско и човечко препознавање, преведувајќи, меѓу другите, три книги – „Лудвиг“ од Давид Албахари, „Хамам Балканија“ од Владислав Бајац и „Милениум во Белград“ од Владо Пиштало – напишани од значајни автори препознатливи ширум книжевниот свет, а освен тоа, со кои ме врзува долготрајно пријателство. Ги запознав во своите рани младешки години, кога почнав со трема со своите први објави во белградските списанија.
Давид Албахари го запознав во кафеаната „Певац“, близу Обилиќев венац. Денес, иако на истото место и со истото име, со високи дрвја меѓу масите, дури и со несоодветна бела фонтана на петел пред неа, кафеаната не е налик на оној „Певац“ од седумдесетите. Тогаш посетителите, главно млади и студенти, се собираа таму, особено во топлите попладниња, и живо и бунтовно џагореа. Едно такво попладне, со група студенти од Филолошкиот, мислам дека Влада Бајац беше со нас, внесено дискутиравме околу покренувањето на книжевното списание „Знак“. Тогаш, некој од нас го забележа: – Ене го Давид! На една од одалечените маси Албахари седеше сам и пиеше кафе.
Во средината на седумдесетите, иако имаше објавено само една книга раскази, „Семејно време“, Давид Албахари беше веќе популарен меѓу помладите љубители на постмодерната литература. Неговите преводи на современите мајстори – прозаисти (Пинчон, Набоков, Белоу) ги читавме по списанијата како откритија.
Тогаш, Давид беше неколку години постар од членовите на нашето друштво собрано во „Певац“, па нам, тукушто излезени од тинејџерскиот период (иако и тој во третата деценија од животот), ни изгледаше значително повозрасен. За нас, почетници во литературата, околу името на Албахари блескаше предводничката аура на новата југословенска книжевна генерација, па можно е да се замисли колку ни беа долги десетината метри меѓу нашите две маси. Но кај мене импулсот беше посилен (можеби затоа што бев навлезен во безгрижната рокерска непосредност), па веднаш се упатив кон него, му се представив и скривајќи ја збунетоста, започнав да редам брзи реченици. Ме сослуша со полунасмевка, ми рече да седнам… Така, на еден од моја страна наметлив начин, започна нашето ненаметливо дружење, што мирно ги преброди сите социјални, политички и приватни премрежија во изминатите децении. Повеќе се допишувавме и телефониравме, ретко се гледавме, и како што растеше неговото меѓународно писателско реноме, а тој се пресели во Канада, се среќававме на книжевни собири надвор од нашите татковини. Ќе поразговаравме во хотелските ресторани, меѓу две читања, спокојно и опуштено. Отсекогаш ми импонираше неговата потполна предаденост кон книжевноста, како нешто што се подразбира само по себе. Ги читам, со изразено љубопитство, неговите книги, уште од првиот роман. „Судијата Димитриевиќ“. Меѓу неговите приказни што меандрираат меѓу интимното и фактографското, најмногу ги сакам збирката раскази „Описот на смртта“ и романите „Мамец“ и „Лудвиг“. Влијанието што го има врз помладите писатели во јужнословенските литератури е лесно согледливо и речиси култно.
Со Владо Пиштало, што се однесува до возрастите, беше обратен случај од оној со Албахари. Кога се запознавме, тој за мене беше „клинецот“, тукушто влезен на факултет, а јас веќе апсолвент. Но иако млад, во фармерки со прерамки, тој, заедно со Саша Јерков и Немања Митровиќ (сите родени 1960-та) беа сметани за откритија во белградскиот книжевен живот.
Не знам точно каде прв пат се видовме. Мислам дека беше во моето тогашно потстанарско живеалиште во „Грачаничка“ . Четворособниот стан го делев со двајца, Добрица и Будо, првиот четириесетогодишник, разведен, представник на „Колинска“ за Србија, вториот машински авионски инжењер.
Три машки во еден стан, чудна мешана дружина, секој со своите бубачки, ама сепак функциониравме сосем пристојно. И покрај бројните карактерни разлики, имавме нешто заедничко – како што се стемнуваше, се множеа посетите на пријателите, што преминуваа во своевидни веселби. И тоа за секој по своја мерка – Добрица кој „поседуваше“ две соби, собираше друштво од најразлични калибри, меѓу кои претседателот на Собранието на град Белград Бранко Пешиќ, боксерскиот шампион во велтер категорија Маријан Бенеш на кого Добрица му се обраќаше со „Бенџо“, македонската поп-дива Маја Оџаклиевска… а ги служеа келнери од блискиот ресторан на К.П.З. (познатиот „Капежа“) со широки послужавници со одбрано мезе и скапи пијалоци.
Понекогаш, Добрица ги заклучуваше одвнатре своите две простории, ама не поради љубовнички активности, туку поради партиите покер. Тогаш од неговиот дел не се ширеа низ станот музиката и веселите гласови, туку наизменично, напнатата тишина ќе се пресечеше со сочна пцовка и остра навреда. Еднаш, доцна по полноќ, поради прегласната кавга што ја растревожи целата зграда, на вратата ни зазвонеа милиционери. Верувам дека Будо, како и јас, уште повеќе се сокри под јорганот во неговата соба и оттаму го наслушнуваше набрекнатиот дијалог меѓу Добрица и намуртените чувари на редот. Бев сигурен дека Будо, како и јас, беше прилично пожолтен и испотен од помислата дека сите ќе не приберат во „марица“ и дека ноќта ќе заглавиме во затвор. Можам да претпоставам како се чувствуваше тој, примерен експерт во ЈАТ, и што се му се вртело во кутрата глава околу страшните консеквенци поради недоличниот настан. И тогаш, неочекувано и среќно, се случи пресврт. По телефонскиот повик што Добрица го упати до некој важен (можеби Пешиќ?) атмосферата веднаш се смени. Чувме, Будо и јас под јорганите, како милиционерите почнаа гласно да се смеат на веќе од нас по сто пати чуените вицеви на Добрица. Така, на општо задоволство, се оконча ноќта што се закануваше да прерасне во катастрофа.
Од горното би можело да се заклучи дека Будо беше целосно спротивен од (пре)гласниот Добрица – молчалив интроверт, посветен на својата професија и на: прво хоби – правењето ламби и второ хоби – фудбалот. Оттаму, неговата соба некогаш заличуваше на столарски дуќан, а некогаш на дебатен спортски клуб. Декорот на собата драстично се менуваше според хобито – кога на ред беа ламбите – најразлични стругалки, длета, гајтани и бургии по подот, кутии со лакови и четки, а меѓу нив Будо во темно-сина работничка престилка и во раката со бор-машина што брмчи. Истиот простор се преобразуваше во собрание на навивачи – зацрвенети мажи, поседнати пред телевизорот, за следниот миг, кога ќе се создадеше шанса за гол или судијата ќе досудеше фаул против „нашите“, сите како еден скокнуваа од столиците и гестикулираа како подивени.
Што се однесува до возраста и животните пориви на учесниците, журките што јас ги организирав беа најшарени. Се дружеа луѓе од различни генерации, националности и професии: студент по електро – мајстор за акт фотографии, хирург-клокотрист, нуркачи – членови на еврејскиот хор „Браќа Барух“, германски и француски туристи запознаени по кафулињата на „Кнез Михајлова“…
Во периодот на „Грачаничка“ литературата истрајуваше како моја главна преокупација, но речиси рамноправно се вмеша и рокенролот, па така меѓу друштвото на журките беа чести младите писатели и рокери.
Иако многумина од нив заминаа од Белград, и од Балканот, а некои и од животот, кога ги враќам сликите од некогашните журки во белградските ноќи, прилично јасно им ги гледам лицата, гестикулациите, им ги слушам, акустично или притаено, гласовите. Можам дури и да реконструирам некои разговори, иако, вицовите, по обичај, сум ги заборавил.
Но, на една неодамнешна дружба со машките соученици од гимназијата „Орце Николов“, со полуиспиени кригли пиво пред нас, повторно, по толку години, се потсетив на еден виц од Грачаничка. Во тој виц, како и во сите други, и нејнеобичајната случка станува сосем природна. Олд Шетерхенд, јунакот на десетина романи на Карл Мај што ги голтав во детството (и со другарчињата од маалото го имитиравме Лекс Баркер во неговата улога) не се дружи со Винету (го играше Пјер Брис), туку со легендарниот командант на Црвената армија, Чапаев Василиј. Всушност, Чапаев му е гостин на Олд Шетерхенд на Дивиот Запад, каде меѓу другите занимливости, јава и една банда лоши Индијанци. Кого ќе го сретнат на својот пат, го растураат од мавање. Се соочуваат со Шетерхенд и Чапаев во пустелија со само едно дрво. Шетерхенд се испентрува на дрвото, но Чапаев останува јуначки да ги сочека Индијанците. И „јаде„ тежок ќутек. По втор пат, им се случува истото. Кога по трет пат ги здогледуваат црвенокожните тепаџии како им се приближуваат, Чапаев веднаш, како пантер, се качува на највисоката гранка на дрвото. Индијанците се запираат пред дрвото и поглавицата, кој куца на една нога поради рана од некоја претходна битка (не знам зошто овој детал е важен?) изјавува: – Доста го тепавме овој доле, ајде сега малку да го прочешламе оној горе. Така кутриот, претепан Чапаев настрадува уште еднаш, и целиот надуен од мавање, го фаќа најбрзиот авион (!) за Ленинград.
Како некои од старите вицови, и овој има свое наравоучение. „Ако бегаш на дрво, направи го тоа веднаш, од прва, ама немој да чекаш од трета, оти ќе го наебеш!“.
