Повторно роден

Пат на надежта… Преостанати зборови, меѓу многуте други на крајот на денот. Ги прочитав во аптека, на еден стаклен сад покрај касата, на кој имаше отвор низ кој можеше да се стават пари и фотографија на дете залепена со селотејп, од оние што треба да се однесат далеку на операција, токму на пат на надежта. Се вртам на перницата, гласно воздивнувам. Го гледам телото на Џулијано, неподвижно, тешко. Спие како што спие вообичаено, на грб, гол до појасот. Одвреме-навреме тивко промрморува, како кротко животно што брка мушички.
Надеж. Мислам на зборов што поприма облик во мракот. Има лик на подзапрепастена жена, од оние што си го влечат поразот со себе, но и понатаму достоинствено се борат. Можеби мојот лик, лик на остарено девојче, замрзнат во времето, од верност, од страв. Излегувам на терасата, ја гледам вообичаената глетка. Зградата отспротива, затворените кепенци. Кафулето со изгасениот знак. Во градот владее тишина, прав од далечни шумови. Рим спие. Спие славјето, спие мешаницата. Спијат предградијата. Спие папата, црвените чевли му се празни.
Телефонскиот повик е многу рано наутро. Се сепнувам од ѕвонењето, се препнувам низ ходникот, можеби и викам за да звучам будна.
„Кој е?“
Од слушалката се слуша шум, како ветар што фучи меѓу гранки.
„Може да ја добијам Џема?“
Италијанскиот му е добар, ама зборовите се пренагласени.
„На телефон.“
„Џема? Ти си Џема?“
„Да…“
„Џема…“
Ми го повторува името и се смее. Ја препознавам таа засип¬ната, испрекината смеа… Веднаш ми се јавува пред очи.
„Гојко…“
Подзапира. „Да, твојот Гојко.“
Неподвижна експлозија. Долга празнина што се полни со крш.
„Мојот Гојко…“, пелтечам.
„Токму тој.“
Неговиот мирис, неговиот лик, нашите години.
„Веќе со месеци се обидувам да те најдам преку амбаса¬дата…“
Пред некој ден помислив на него, на улица, од никаде, кога помина едно момче што можеби личеше на него.
Си разговараме малку: Како си? Што правиш? Неколку години живеев во Париз, па сега пак сум дома…
„Поставуваат изложба за да ја одбележат опсадата… Ќе има и фотографии на Диего.“
Студот од подот ми се јази по нозете и ми запира во желудникот.
„Добра можност е.“
Пак се смее, како што се смееше, без вистинска радост, туку за да ми ја растера благата, но вечна тага.
„Дојди.“
„Да, ќе размислам…“
„Нема што да размислуваш, треба да дојдеш.“
„Зошто?“
„Зашто животот тече, а и ние со него. Ти текнува?“
Секако дека ми текнува…
„И ни се смее, како стара беззаба курва што го чека последниот муштерија…“
Стиховите на Гојко… Животот преточен во долга балада. Се присетувам како си го допира носот, го гмечи како мек восок додека ги рецитира стиховите што ги запишува на кутичиња од кибрит, на рацете. По гаќи сум, босонога. Гојко е жив, сето ова време бил жив. Наеднаш се прашувам како сум можела толку долго да се лишам од него. Зошто ни се случува да се лишиме од најдобрите луѓе во животот во полза на оние што не нè ин-тересираат, што не ни годат, што просто ни се наоѓаат на патот, нè расипуваат со своите лаги, нè претвораат во плашливци?
„Во ред, ќе дојдам.“
Неподвижната кал на животот се претвора во прав што се крева кон мене.
Гојко воскликнува, вика од радост.
Имаше прав кога си заминав од Сараево, ледениот ветар го разнесуваше, се виореше низ улиците, бришеше сè зад себе. Ги покриваше минарињата, зградите, мртовците на пазарот затрупани под зеленчукот, под дреболиите, под парчињата дрво од откорнатите тезги.
Го прашувам Гојко зошто дури сега ме побарал, зошто дури сега го фатила носталгија по мене.
„Со години имам носталгија по тебе.“
Гласот му исчезнува под воздишка. Одново се слуша шумот на ветрот… на километрите далечина.
Наеднаш ме фаќа страв дека врската ќе се прекине и пак ќе настапи долгогодишниот молк, кој сега ми се гледа неподнослив.
Брзо му го барам телефонскиот број. Мобилен е, го врежувам во ливче со пенкало што не пишува. Би требало да побарам друго, но страв ми е да се оддалечам од телефонот. Шумот сè повеќе се засилува. Си замислувам телефонска жица што се кине и паѓа искрејќи… Колку ли виснати кабли видов во тој изолиран град? Го забивам минатото притискајќи врз ливчето од страв пак да не го изгубам.
„Ќе ти се јавам да ти кажам кога слетувам.“
Одам во собата на Пјетро, му претурам низ пенкалата, го прецртувам белиот број. Пјетро спие со долгите стапала надвор од покривката. Го помислувам она што го помислувам секојпат кога ќе го видам така спружен, дека креветот му е веќе премал и треба да се замени. Ја собирам гитарата фрлена наземи до влечките. Ќе се лути, ќе треба да се расправам за да го убедам да дојде со мене.
Се туширам и му се придружувам на Џулијано во кујната. Веќе сварил кафе.
„Кој беше на телефон?“
Не одговарам веднаш, очите ми се безизразни, неподвижни. Под тушот кожата ми се виде затегната како на времето, кога набрзина ќе се измиев и ќе излезев со мокра коса.
Му кажувам за Гојко, му кажувам дека би сакала да одам.
„Така ненадејно?“
Ама како да не е изненаден.
„Му кажа на Пјетро?“
„Спие.“
„Можеби треба да го разбудиш.“
Треба да се избричи, разбушавената коса му го покрива челото, повеќе му се гледа ќелавиот дел на темето. Преку ден секогаш е стокмен, градска ѕверка е, постојано во деловни згради, во архиви. Несреденоста е само за мене и сè уште мислам дека е најдобриот, најопојниот и најтајниот дел од нас… Оној од почетокот, кога водевме љубов и потоа седевме голи и неисчешлани и се гледавме. Маж и жена сме, ми притекна напомош на еден воен аеродром пред шеснаесет години. Но, кога ќе му речам дека ми го спаси животот, ниша со главата, се вцрвува, вели дека не е точно, вели вие, ти и Пјетро, мене ми го спасивте животот.
Многу е по благото. Ја користи ситуацијата, мојот стаписан поглед, каснува уште еден колач со сливи.
„Немој после да се жалиш дека си пуштил стомак…“
„Ти се жалиш, јас се прифаќам таков каков што сум.“
Точно е, се прифаќа, затоа е толку пријатен. Станува, ме допира по рамото.
„Правилно постапуваш, треба да одиш.“
Ми виде во погледот дека се премислувам… Наеднаш ме фаќа страв… Пребргу се вратив назад, во жарот на младоста. Која сега ми личи само на каење. Ми студи на вратот, треба да се вратам во бањата и да си ја исушам косата со фен. Пак сум јас, поразената девојка на чекор од староста.
„Треба да се организирам, треба да одам до редакцијата, не… Не знам.“
„Знаеш, знаеш.“
Вели дека ќе ми се јави од работа кога ќе се закачи на интернет, можеби ќе најде евтини билети, се смешка: „Не верувам дека луѓе се тепаат да одат за Сараево“.
Одам кај Пјетро, ги отворам кепенците. Со нагло движење си ја навлекува покривката преку глава. Стојам покрај него како мумија.
Годинава се преобрази, си ги остави детските коски и се претвори во несмасно жеравиште што сè уште не умее да си ги контролира движењата. Почна да гледа вземи небаре трага по злато, да излегува од дома без поздрав, да јаде од нога пред ладилникот. На училиште ја падна годината, и тоа од глупост, не вложи ни најмал напор, последните месеци, наместо да го загрее столчето, се затвори во некоја смешна надменост. Изнервирано се вртам кога ќе му го слушнам зајадливото гласиште, кое ме вика само за да ми бара нешто, да ме кара. Каде ли го снема брборливото гласче што ме придружуваше со години? Што убаво си зборувавме, навистина бевме ускладени.
Сега ми паѓа жал. Кога спие, кога му се олабавува лицето, си замислувам дека и нему му недостига тоа кревко телце, кое чудовиштето на пубертетот го проголта за неколку месеци, и дека сè уште го бара насон. Затоа не сака да се разбуди.
Се веднам, му ја тргам покривката од преку глава, го галам по боцкавата коса, ме брка.
Сега му пречи што падна. Сега кога е лето, па излегува со тенискиот рекет и патиките број 43 и се враќа лут на другарите, негодувајќи дека не сака веќе да ги види зашто наредната година нема да бидат во исто одделение, па има чувство дека тие него го изневериле.
„Треба да разговараме.“
Нагло седнува, со голото торзо исправено на креветот.
„Гладен сум.“
Па разговарам со него во кујната, додека мачка „нутела“ на бисквитите. Си прави сендвичиња што ги голта во еден залак.
Устата му е измачкана, масата е покриена со трошки, лошо ги отвори бисквитите, ја скина обвивката додолу.
Не велам ништо, не можам постојано да го карам. Молкум ја сведочам гозбата на син ми, па му кажувам за патувањето.
Нишнува со главата.
„Нема шанси, мамо, сама ќе си одиш.“
„Ама Сараево е прекрасен град…“
Се смешка, ги склопува рацете, ги нишнува, ме гледа со тоа пријатното, итро лице.
„Што тресеш, мамо? Патетично е тоа што го зборуваш, Југославија е одвратна, сите го знаат тоа.“
Се напнувам, си ги стегам рацете.
„Веќе не се вика Југославија.“
Голта уште едно сендвиче од кое капе „нутела“. Ја собира со прстот, ја шмука.
„Сеедно.“
„Не е сеедно.“
Го стивнувам гласот, тукуречи го молам.
„Една недела, Пјетро, само јас и ти… Ќе се забавуваме.“
Ме погледнува, овој пат искрено.
„Како тоа ќе се забавуваме? Дај, ти се молам, мамо…“
„Ќе одиме до крајбрежјето, морето е прекрасно.“
„Да одиме тогаш во Сардинија.“
Давам сè од себе да не припаднам, а идиотов ми зборува за Сардинија. Станува, се протегнува. Се врти, го гледам во грбот, во влакненцата на тилот.
„Зар навистина не те интересира каде загина татко ти?“
Ја остава шолјата во мијалникот.
„Дај, не ме гњави, мамо…“
Го преколнувам, гласот ми е кревок, несигурен. Неговиот глас од детството.
„Пјетро… Пјетро.“
„Што сакаш?“
Се исправам, по грешка го превртувам млекото.
„Како тоа, што сакам?! Па, татко ти беше!“
Ги крева рамената, гледа вземи.
„Преку таквото веќе од приказнава.“
Приказнава е неговата, нашата приказна, но не сака да ја слушне. Кога беше малечок, беше пољубопитен, посмел, поставуваше повеќе прашања. Го гледаше таткото младич… ја гледаше фотографијата на Диего на ладилникот, закачена со магнет, пожолтена од испарувањата во кујната. Ме гушкаше, се потпираше на мене. Кога порасна, престана да прашува. Светот му се сведе на неговите потреби, на ситните изблици на себичност. Нема желба да си ги комплицира животот и мислите. За него татко му е Џулијано, тој го водеше на училиште, тој го носеше на педијатар. Тој му врза шлаканица на море оној пат кога се нурна во плиткото.
Си ги мијам забите, го облекувам палтото, се враќам кај него в соба. Сè уште е по гаќи, свири на гитарата со затворени очи, а перцето шумоли по жиците.
Пат на надежта. Пак помислувам на тие зборови што случајно ми паднаа во очи. Помислувам на Пјетро. Надежта им припаѓа на децата. Ние, возрасните, веќе се имаме надевано и надежите речиси секогаш ни се изјаловиле.
„Спакувај мала торба, рачна.“
Не одговара, свирка.
Во автомобилот сме, во Рим сè уште се нема разденето. Пјетро седи на задното седиште, ги ставил „рејбанките“, а косата му блеска од гел.
Не може да ѝ правиш вака на мајка ти, му рече Џулијано синоќа за време на вечерата. Пјетро му се јави на другар си Давиде за да му каже дека нема да оди на часови по едрење зашто мора да патува со мене. Другарот веројатно го прашал кога се враќа. Пјетро го одлепи мобилниот од устата и ме праша кога се враќаме?
Погледнав во Џулијано. Бргу, одговорив.
Бргу, му рече Пјетро на другарот преку мобилниот.
„Бргу врати се“, ми вели Џулијано додека се бакнуваме на аеродромот. Потоа го прегрнува Пјетро, му го опфаќа вратот со едната рака и го привлекува кон себе. Пјетро му се препушта, ја ведне главата и си ја трие од главата на Џулијано. Стојат така неколку секунди.
„Биди умен, важи?“
„Важи, тато.“
Ја ставам торбата на лентата и преминуваме на другата страна. Се движиме покрај светлечките реклами за „Ланком“, „Прада“, а тркалцата на мојата торбичка се лизгаат по мене. Застанувам. Се вртам. Џулијано сè уште не заминал, сè уште е таму. Гледа во аголот зад кој исчезнавме. Со раширени нозе, со рацете в џеб, како возач што чека некого, безимен лик сред врвулицата од луѓе. Небаре, откако заминавме ние, го загубил идентитетот. Лицето му е поинакво, неподвижно, како да му попуштиле мускулите. За миг ја одмерувам самотијата што му ја оставам. Ме здогледува, наеднаш живнува, мавта со рацете, скокнува нанапред, се насмевнува. Ми дава знак да побрзам, да одам. Ми праќа неколку бакнежи од далечина, набирајќи ја устата во празно.
Во авионот сме. Гитарата на Пјетро зазема цел багажник над нас. Стјуардесата не негодуваше, економската класа е прилично празна. Бизнис-класата, пак, е полна. Деловни луѓе во скапи вратоврски, наместо бедните синтетички што ги носеле на времето. Новопечени богаташи од Источна Европа, здебелени на сметка на своите народи. Читаат финансиски весници, јадат топли оброци и пијат шампањ.
Стигнуваат нашите оброци, студени, оскудни. Две парчиња димена пршута, туршија, колач во целофан. Пјетро гнете, му го нудам и својот послужавник. Ја вика стјуардесата, бара уште леб. На англиски, со пристоен нагласок. Навистина сум изненадена. Ѝ се смешка на стјуардесата. Прекрасен е утрово, очите му се проѕирни како морето.
Го прелетуваме Јадранот. Џвака и гледа во синилото оздо¬ла, а јас гледам во него, во контурите на профилот облеани во светлината што продира низ прозорецот.
Стјуардесата се враќа со лебот, Пјетро ѝ се заблагодарува, а рапавиот глас му е дури и убав. Мајките на неговите другари ми велат дека е многу воспитан, ми го фалат. Голем лицемер е син ми, само со мене си го дозволува најлошото.
Го загризува колачот, масно правоаголниче покриено со глазура. Не му се допаѓа, ми го нуди.
„Го сакаш?“
Природно му се гледа јас да му ги дојадувам остатоците.
„Не, фала.“
Седи така со масното парче што му се топи в рака.
„Не ми е убаво…“
„Па остави го.“
Ги зема празните обвивки од храната што ја изеде и ги става пред мене. Ја закачува масичката, си го потпира колената. Си ги става слушалките и се облегнува на седиштето. Ме погледнува.
„Изгледаш некако затапено.“
Точно е, малку сум затапена. Додека се качувавме во авионот, на моменти умот ми беше бистар, бев полна со енергија на прекалена патничка, а на моменти сосем бев отуѓена. Страв ми беше дека ќе ги загубам бординг-билетите, дека нема да го најдам излезот. Пјетро, пак, се обѕрнуваше околу себе налик на рис што го испитува светот. Уво не го болеше дали сум ги загубила бординг-билетите или не. Ме остави да се препотувам, да ја испразнам торбата.
Да се вратиме дома, тогаш, рече пред да ги најдам двата листа хартија и да му речам, оди.
Се глупираше додека минувавме низ царинската и пасошката контрола, го нервираше што типот од обезбедувањето му ја чепкаше гитарата. Му реков дека си ја врши работата. По којзнае кој пат рече преку таквото веќе. Потоа, додека одеше накај влезот во авионот, почна да вели дека сето тоа се лажги со опашки, дека е прелесно да се помине контролата вооружен до заби. Ми се качи на глава со претпоставките како извадениод стрипови за сите можни места каде што може да се скријат ножеви и виљушки од бифето.
Го прашав дали понесе книга. Ми рече дека не понел, откако ја падна годината, нема книги за читање преку распустот. Ќе одморам, ми рече.
Додека се качувавме, рече дека авионот е стар, дека источноевропските авиокомпании ги купуваат авионите што другите компании ги исфрлаат од употреба. Авиони што паѓаат. Ќе завршиме на „Јутјуб“, рече. Помислив, зошто ли го поведов? Ќе ме побудали.
Ги затвори очите, ја ниша главата во ритамот на музиката од „ајподот“. Весел е, веќе не се жали на крајната цел, се помири. На крајот на краиштата, полетен е. Има многу недостатоци, но барем не е безволен како многумина негови врсници.
Сега задрема, со отворена уста и со висната глава, додека „ајподот“ и понатаму шумоли. Небото надвор е побелено од облаци, неподвижно и нестварно.
Се терам да си го одвратам вниманието, да мислам на летото што ми претстои. Ќе одиме нагости кај пријатели во Лигурија, ќе има возрасни и ќе има и деца на возраст на Пјетро. Ќе одиме на забави босоноги, ќе читаме, ќе шетаме по карпите со ракови во вирчињата. Џулијано ќе оди во продавница за железарија за да купи куки и завртки за да поправи една ролетна. Ќе водиме љубов средноќ, по кадифената свежина на тамошните ноќи, кога ветрот се издигнува од морето, а мракот нè залажува дека не сме остареле.
Пјетро се буди, ме погледнува, се проѕева.
„Што знаеш за Сараево?“
„Нели таму бил убиен надвојводата Франц Фердинанд?“
Кимнувам со главата, и тоа е нешто.
„И што друго знаеш?“
„Дека избувнала Првата светска војна.“
„И друго?“
„Што знам…“
„А она што ти го раскажав јас?“
Не одговара, се лепи за прозорецот….