Неговите пет години не значеа ништо.
Шуичи цврсто го стегаше гиданот знаејќи дека се впушта во голема авантура. Го беше испланирал бегството од мајчиниот надзор со толкава прецизност што, само ако знаеше жената, ќе беше свесна за извонредната интелигенција на син ѝ како и за неверојатното внимание со кое тој го набљудуваше секое нејзино движење.
Петте години на Шуичи натежнуваа на седиштето на црвениот велосипед без педали. А, тој имаше една единствена цел: да му пукне срцето.
Живееја во Камакура, на крајот на угорница што завршуваше со тунел со мистериозно потекло, кој ги поврзуваше населбите Омачи и Комачи. Некои го викаа Тунелот на конкубината зашто според една легенда, го ископал некој земјопоседник за потајно да се среќава со љубовницата што живеела на другата страна на планината. Други зборуваа дека е засолниште при воздушни напади што го користела јапонската војска за опремата за комуникација за време на Втората светска војна.
И од двете страни, угорницата што водеше до тунелот беше толку неочекувана и стрмна што ако некој случајно тргнеше по неа, на половина пат остануваше без здив. Без електричен велосипед возењето беше невозможно, а тамошните деца често се натпреваруваа чија мандарина (или џамлија) прва ќе се спушти додолу. Еден средношколец што си играше таму во детството почна да ги пресметува гравитационата сила, досегот, забрзувањето и забавувањето во зависност од конкретното тело, и дали тргнува од место или е фрлено (во кој случај пресметката ја вклучуваше и висината од која е фрлено). Заклучокот беше дека е прекрасно да се игра без да мора да се знае што било.
Сепак, детски игри имаше само на едната страна од тунелот. Другата им беше забранета – едно затоа што патот наеднаш се извиваше налево, па веднаш потоа надесно, и второ затоа што уште од излезот се наѕираа гробовите од малите гробишта сместени во пазувите на планината.
Велеа дека во летните ноќи душите на умрените се претвораат во светулки, а дење во рој пеперутки.
Суичи беше доволно голем да се плаши од сеништа, па, сепак, не се плашеше. Единствениот страв што го совладуваше беше дека срцето може да му се распарчи во секој момент.
Кога се роди, му дијагностицираа срцев шум, мала аритмија. Музиката што мајка му сконцентрирано ја слушаше секое утро и секоја вечер го фрлаше во очај, како низ металниот круг и двата краја од стетоскопот врз неговите мали гради да излегуваше некакво пророштво.
Не смееше да трча по возовите, ниту, пак, да се вози на панорамското тркало во забавниот парк во Јокохама. Не одеше ни на летните фестивали поради општата возбуда и големата бучава.
„Ова е твоето срце“ постојано му објаснуваше мајка му додека со молив го црташе обликот на лист хартија „а ова е дупчето што, ако премногу трчаш или се умориш, ќе се зголеми и ќе го искине.“
За секое ново објаснување жената вадеше нов лист хартија од работната маса. Ѝ се чинеше дека мора заедно да ја повторат генезата на состојбата за да му влее страв.
И сега токму за инает на тој страв, Шуичи цврсто го стегаше гиданот пред стрмната удолница.
Сакаше да ја направи најопасната работа на светот и да види што ќе се случи.
Доволно му беше да ги насети чекорите на мајка си, да ѝ го чуе гласот како го довикува.
Пискотот што го пушти штом ја препозна силуетата на синот качен на велосипедот беше знак за старт.
„Шуичи!!!“
Решително се подбутна со ножињата, ги крена нагоре раширувајќи ги како чатал. Небото му се чинеше сосема блиску.
Додека се спушташе со брзина што не ја познаваше, замисли дека се престорува во стрела, онаа џиновска стрела што ја виде закачена за Нова година под покривот на храмот Цуругаока Хачиман-гу. Беше петпати поголема од мајка му!
„Шуичи, застани! Шуууиичииии!“
По триесет и пет години, Шуичи го помнеше денот на несреќата до најмалиот детаљ. Особено свеж му беше споменот на заглушувачкиот татнеж на неговото срце.
Па, сепак, и покрај јасното сеќавање на чувството дури го пробива воздухот при спустот, на рачињата счипчени на управувачот, на предницата на белиот автомобил што за влакно го избегна, на ужасната болка во раката и во рамото – скршени по ударот во ѕидот, како крило на мало птиче што прерано се обидело да лета – а, потоа, на крвта на колената и на скршениот заб што две години потоа му ја нагрдуваше насмевката, и покрај тоа што можеше да го оживее секој момент од тој ден, мајка му постојано одрекуваше дека нешто се случило.
„Мора да си го замислуваш.“
Шуичи го доби истиот одговор кога омиленото блокче му падна во реката Намери, кога татко му, во момент на бес, му го скрши лакот, кога при земјотресот орман падна врз мачето и го смачка, па дури и по трагичното патување во Кагошима, кога во возот го заборавија мечето Медо.
Шуичи ѝ ги прераскажуваше на мајка си болните спомени, несреќите, детскиот плач, страдањата, но таа едно по едно ги одрекуваше. Мечето да ти останало дома додека тие биле на пат, е ете го, навистина, спокојно си седи на креветот, се чини дури и разубавено; блокчето мора да е во собата, само се затурило некаде; а, лакот? На тремот бил, и ништо не му недостасувало!
„Ми купуваше сосем исти работи следниот ден“ ја обвинуваше Шуичи. И, навистина, само мачето не го видоа повторно.
„Мора да се уплашило од земјотресот. Тоа маче и онака постојано некаде талкаше. Сигурно отишло да живее на некое друго место.“
Но, и покрај сè, Шуичи би се заколнал дека ги виде смачканото телце под орманот во килерот, мајка му расплакана како го крева во раце и го носи во кујната. Го вклучи телевизорот, го прегрна, а потоа скришум отиде да исчисти.
„Ама јас го видов“ се жестеше. „Те видов како го закопуваш во двор.“
„Отсекогаш си имал бујна фантазија, Шуичи. Тоа е голем дар, и благодарение на него, денес си тоа што си.“
Сталоженоста со која ги одрекуваше настаните го збунуваше. Зарем беше можно Шуичи никогаш да не заплакал, љубовта да му била возвратена во секој момент кога ја дал? Небаре светот бил идиличен додека тој беше дете.
„Тогаш од каде ми се лузниве на рамото и на колениците?“
„Ти кажав, си се повредил како возрасен. Не ме прашувај како, не знам. Тогаш веќе живееше сам.“
„Но, јас совршено се сеќавам дека се залетав со велосипедот, дека удрив во ѕитче, дека за малку не ме удри автомобил…“
„Мора да си сонувал“ го прекинуваше. „Кога беше мал, сакаше растенија, онигири со сол, сликовници. Со часови црташе пејзажи и прозорци.“
По третото одрекување, Шуичи веќе не настојуваше. Но, одвреме-навреме повторно се обидуваше, не можејќи да се помири. Последниот пат кога ја праша мајка си за несреќата со велосипедот, тој имаше триесет и осум години, а таа седумдесет и пет. Попусто. И тој ден трпеливо му се насмевна: „Помири се, Шуичи, имаше прекрасно детство. Насобра толку среќа што имаш резерви и за зрелата доба.“
Потоа се случи тоа што се случи и од тој момент сите беа согласни дека среќата е нешто што извесно време не треба да се споменува.
Брзината со која отчукуваше срцето на Шуичи додека јуреше (или си замислуваше дека јури) со велосипедот од отворот на тунелот
Срцето на петгодишно дете отчукува од 75 до 115 пати во минута. Старечкото забавува и до 60. Ако човек живее доволно долго, срцето ќе отчука до 3 милијарди пати.
Кога ќе запре, ќе има исполнето мелодија со времетраење од седумдесет или осумдесет години, а никој не ја чул со внимание. Освен понекогаш во некои исклучителни моменти, на лекарски преглед, по трчање, по водење љубов. Или, пак, во оние ретки прилики во кои човек чувствува очајна и нерационална потреба да се осигура дека сè е в ред, тогаш дланката ја положува на своето срце.
При максимален напор за време на спустот, срцето на Шуичи можело да достигне до 180 отчукувања во минута. Но, дури и ако детето останало во својата соба со мечето Медо во прегратка и внесено го замислувало спустот, ќе го достигнело истиот пулс.
Детето, кое тој ден можеби за влакно избегна удар од автомобил и кое можеби се удри во ѕитчето на една куќа, сега имаше четириесет години и го изодуваше истиот пат, но во обратен правец.
Беше есен и купишта суво лисје се лизгаа од страните на Тунелот на конкубината.
Врз двете претпоставки, што тргнуваа од единствениот неоспорен податок дека имал пет години, срце и велосипед, во почетокот се беше развил спокоен живот, кој по триесеттата многу се усложни. Причината за ова, Шуичи ја бараше во сопствената попустливост. Започна да се меша со светот, се вљуби во жена, со неверојатна леснотија изговори многубројни да.
На четириесетгодишна возраст, сè уште беше во недоумица дали е сето тоа време обична грешка или, пак, една од оние среќи што ти се случуваат само еднаш во животот.
Шуичи стаса пред домот од детството задишан и со забрзано срцебиење. Забележа дека вратичката е подотворена и се запраша дали можеби некое диво животно влегло во дворот во текот на овие три седмици додека немаше никого.
За момент му падна жал кога се сети дека никогаш не му се случило да стапне на прагот без да ја чуе мајка му како му довикува добредојде однатре.
Дури кога не успеа да го вметне клучот во бравата, сфати дека не се работи за диво животно. Некој се обидел да ја отвори насила вратата и клучот се скршил.
Проблемот со бравата се реши за еден ден. Шуичи ги повика службите, поднесе пријава.
Сепак, помислата за обивањето го вознемири. Кој би се обидувал да влезе во куќата? И, пред сè, кој би можел да има клуч? Колку што знаеше, имаше само два, дупликатот што ѝ го беше дал на сосетката и неговиот.
Од погребот на мајка му поминаа три минути. Шуичи го искористи тоа време за набрзина да ја преобмисли мапата на блискост, навиките, работните обврски, и по дванаесет години поминати во Токио, се врати во Камакура. Сакаше да ја реновира куќата од детството за да ја продаде или да ја даде под наем.
Знаеше дека единствен начин да се ослободи од работите беше да влезе во кожата на некој кому куќата му е туѓа. Луѓето стануваат поодлучни и поефикасни кога немаат сеќавања.
Викна работник, не затоа што сам немаше да може да заврши работа, туку затоа што со непознат до него полесно ќе ја совладаше сентименталноста.
Работата беше исцрпувачка. Во собите имаше илјадници, десетици илјади предмети. Вербата на мајка му во предметите го збунуваше. Му се чинеше дека целосно се посветила на тоа животот да им изгледа подобар.
Шуичи започна со секојдневните работи: резервите храна, прашоците, пешкирите, лековите. Се ослободи и од најосновните работи, убеден дека ако направи исклучоци, повеќе нема да може ништо да фрли. Ги собра работите што ѝ припаѓаа на мајка му и ги запечати во големи кутии што ги означи со број. Ги нареди во гаражата; го продаде автомобилот, кој со години веќе никој не го возеше.
За два дена, со работникот, ги извадија тапетите во сите соби: избледе миризбата на зрели јаболка што му ги одбележуваше спомените од детството. Потоа премина на бањата и на кујната: ги замени татамите, го обнови паркетот и стави нови ролетни.
Секој ден се најавуваше како пресуден за да се смени ликот на куќата, конечно да се ослободи од излишното и од сеќавањата. Но, секој ден минуваше, а на работата ѝ немаше крај.
Одвреме-навреме му се чинеше дека ја гледа мајка си. Едно попладне ја виде во кујната, имаше педесетина години, го ставаше тенџерето со кое секоја година ја започнуваше подготовката на умебоши сливи; една вечер ја виде старица, се придржуваше за ѕидот во ходникот одејќи накај бањата; најпосле, ја виде во дворот: беше лето, таа беше многу млада и го нишкаше на лулашката што самата ја беше наместила со јажиња и со дрвени штички на дабовата гранка.
Во ваквите моменти на носталгија, Шуичи го грабнуваше блокот, седнуваше на тремот и ја црташе токму онаква каква што ја гледаше. Насмеана и секогаш необјасниво спокојна.
Во моментите што другите би ги овековечиле со фотоапарат, тој отсекогаш се потпираше на моливот и пред сè на сопствената способност да го види тоа што некогаш било, но веќе не е.
Тие денови, додека се качуваше и слегуваше по патот што водеше до Тунелот на конкубината, му се чинеше дека некој го набљудува. Неколкупати се сврте, но не виде никого.
Потоа, една недела, две седмици по неговото пристигнување, откако ги помина гробиштата, оддалеку ја побара со поглед куќата. Како првпат да ја одмеруваше; заклучи дека горе-долу сè си е на место, но дека и понатаму ја чувствува премногу блиска. Си рече дека би можел да ги бојадиса и надворешните ѕидови. Дури тогаш сфати што навистина се обидуваше да направи: сакаше целосно да ја видоизмени, толку многу да ја оддалечи од себе за да може спокојно да ја напушти.
И, токму во тој момент забележа сенка пред вратата.
Застана. Со погледот ја следеше фигурата што се врткаше околу куќата. Се доближуваше до прозорците, ѝ приоѓаше од погрешната страна, се чинеше дека го бара влезот.
Шуичи не презеде ништо. Сосем малку се доближи, доволно за да сфати дека сенката беше на дете и дека детето добро ја познава куќата.
Кога го виде како излегува од гаражата со старата вадалка на мајка му и брзо поминува низ тунелот со вреќичка полна со книги и со дребулии, повторно фати да се искачува.
Застана пред тунелот и погледна внатре, но детето го немаше.
Како млад Шуичи слегуваше до океанот в зори – даската за сурфање закачена отстрана на велосипедот, силуетата на Фуџи оддесно, отаде гребенот Инамурагасаки. Си замислуваше дека планината секое утро се раѓа од морето. Можеше да го опише чувството на влегување во вода со даската, додека огромната планина се извишуваше пред него, само кога ќе признаеше дека не може да најде зборови.
И како возрасен, откако се пресели во Токио, за време на слободните викенди, се враќаше во Камакура и саботите и неделите ги минуваше шетајќи по храмовите, седејќи на плажа и цртајќи. Некојпат го јавнуваше велосипедот и возеше сè до островот Еношима, се искачуваше до врвот и се губеше во раззуената мешаница на туристите и хоризонтот.
На враќање мајка му го чекаше во дворот со истиот загрижен поглед како кога во детството му го слушаше срцето. „Какво беше морето денес?“ го прашуваше. Потоа му го фаќаше пулсот и го прашуваше дали се задишал. „Да, угорница е.“ одговараше тој секојпат, но таа ниту еднаш не изгледаше убедена.
На осумнаесет години, Шуичи се запиша на факултет за ликовни уметности во Токио. За да не плаќа кирија, одеше и се враќаше во Камакура, но едночасовното возење со воз не му пречеше. Кога на враќање излегуваше од железничката и ги гледаше сините планини, глетката му надоместуваше за патувањето.
Иако живееја под еден покрив, Шуичи и мајка му ретко се гледаа поради различните распореди. И покрај долгите прекини, сепак се обидуваа да ги одржуваат нивните ритуали: појадоците што се чинеа ручеци, разговорите до доцна во ноќта во котацуто, пиењето јузу чај против болка во грлото, иако грлото не го болеше ниту него, ниту неа. Грижата што со толкав труд беше посеана во почетокот, порасна и со текот на годините разви толкаво изобилство од цветови и од плодови што немаше потреба од дополнителни заложби.
Шуичи ѝ должеше многу. Ѝ должеше особено за работата што му ги исполнуваше деновите со боја, за кариерата како илустратор. Мајка му знаеше како да го вреднува возбудениот поглед на Шуичи, кој уште од детството ги претвораше мачките во тајни гласници, прозорците во волшебни премини, а инсектите што лете весело се појавуваа, во освојувачи од други планети. Веруваше во него и кога со ништо не го заслужуваше тоа.
Сега, кога ја немаше, нешто во Шуичи згасна. Не би знаел да го објасни тоа со зборови, но уште еден јазол од јажето што го држеше врзан за светот се олабави.
Мајка му беше весела жена. Едвај паметеше моменти на лутина, и главно извираа од постојаниот страв да не му стане нешто. Арно ама, кога страдаше, одеше до крајност. Откако пред петнаесет години, ненадејно почина мажот ѝ, не го слече погребното кимоно цела една седмица, не го фрлаше ни ѓубрето. Неколку дена подоцна, кога отиде да ја посети, Шуичи уште од влезот ја почувствува смрдеата. Лушпи од банана и млеко: мајка му не јадела ништо друго од утрото кога беше погребот.
Но, најмногу од сè, ја паметеше по безусловната доверба што ја имаше во сите. Кога не можеше да најде добри особини, ги измислуваше. Уште додека беше мал, го учеше дека секогаш има начин да се сакаат луѓето. Беше свесна за нивните грешки, но не ги товареше со лоши зборови. „Замисли колку мора да им е тешко што се такви!“ И кога ги коментираше најсуровите злодела, мајка му ќе му објаснеше како луѓето треба да завршат во затвор без да мора да ги мразиш. Откритието дека човек може да го почитува и тој што згрешил беше големо олеснување за Шуичи.
Оваа лекција повеќе од која било друга длабоко го смени.
Па, така, сега, Шуичи не чувствуваше лутина кон малиот крадец, туку љубопитност. Сакаше да дознае што по ѓаволите би правело детето со старата вадалка, со валканиот скутник на мајка му и со изабена шолја.
Многу набрзо ќе дознае дека кражбата се повторува секое попладне, штом детето се врати од училиште, а тој излезе од куќата.
превод: Искра Димковска
