Одбележување на 100-годишнината на Франтишек Швантер

(František Švanter – Život i dielo. Zostavila Jana Kuzmíková. Bratislava: Ústav slovenskej literatúry, 2012, – 200 s., – ISBN 978-80-88746-19-5)

Зборникот Франтишек Швантер – живот и дело, во редакција на Јана Кузмикова, содржи 11 студии, како и два подолги коментара (од кои еден е од синот на авторот, Матеј Швантер) од дискусијата на јубилејната конференција по повод 100 години од раѓањето на овој истакнат словачки прозаист, која се одржа во Институтот за словачка книжевност при Словачката академија на науките во Братислава на 2.2.2012 година.

Зборникот уште содржи и стручен вовед на уредничката, прилог со слики, како и календариум за животот и делото на Швантер, со кои д-р Кузмикова на достоен начин им го доближува на читателите животниот и творечкиот пат на овој еминентен словачки автор. Затоа, и овој конференциски зборник со право се сместува во редот на значајните „швантеровски“ публикации, кои несомнено ги рашируваат и ги продлабочуваат сознанијата за авторскиот профил на Ф. Швантер. Рефератите што беа претставени на споменатата конференција, а сега и објавени во овој зборник, се различни: некои евоцираат спомени, други се теоретски и интерпретациски; трети, пак, се споредбени и лингвистички, а најпосле, има и реферати со рецепциско-преведувачки карактер.

Повеќето од делата на Франтишек Швантер се вбројуваат во златниот фонд на словачката литература на дваесеттиот век, а некои од нив доживеаја и филмска, театарска и телевизиска инсценација. Белетристичкото, есеистичкото и документаристичкото пишување на Швантер се формирало во контекстот на словачката култура по 1918 година, а исто така и во контекстот на европското модернистичко движење во првата половина на дваесеттиот век. Во делата на Швантер е забележлива лектирата од Едгар Алан По, од Фјодор М. Достоевски, од Виктор Иго; од филозофите на своето време, најмногу ги читал Ниче и Фројд, но и марксистите, античките филозофи, германските мислители, француските писатели и егзистенцијалистите. Во дослух со теоријата на Бергсон, пак, на пример, Швантер верувал дека натамошни развојни можности на уметноста ѝ нудат техниката и науката. Сите овие импулси се соодветно анализирани и претставени и во домашните (словачките) и во странските студии во зборникот, кои на мошне оригинален начин успеваат да им се надоврзат на постарите истражувања на творештвото на Швантер, но воедно и се обидуваат да понудат нови пристапи и да ги согледаат делата на овој автор во пошироки европски, понекогаш и малку невообичаени, книжевни и филозофски контексти.

Заклучно, зборникот Франтишек Швантер – живот и дело уреден од д-р Јана Кузмикова можеме слободно да го сметаме за клучно сведоштво за тоа дека творештвото на Ф. Швантер е податливо за толкување од различни аспекти и во различни контексти (книжевно-теориски, книжевно-историски, филозофски – особено аксиолошки, психолошки, семиотички, јазично-стилистички, транслатолошки и компаративни). Текстовите во овој зборник недвосмислено отвораат и нови погледи за внатретекстовните и за вонлитературните параметри на неговите дела, а некои од интердисциплинарните сугестии дури ги најавуваат и можностите за натамошни истражувања. Зборникот во значителна мера ги сублимира и ги развива и досегашните тези за творештвото на Франтишек Швантер и, пошироко, за прозата на словачкиот натуризам. Тоа е, всушност, и главната причина овој зборник да го сметаме и за своевидно когнитивно збогатување на новата словачка книжевна наука.

Авторот е доктор по филолошки науки