„Госпоѓице Бертињак, не го гледам вашето име на списокот на говорници.“
Господин Марен ме набљудува оддалеку, со кренати веѓи, со дланките потпрен на својата катедра. Занемарувајќи го својот радар со долг домет. Се надевав дека ќе се извлечам, но бев фатена на дело. Дваесет и пет пара очи свртени кон мене го чекаат мојот одговор. Мозокот е фатен во грешка. Аксела Верну и Леа Жермен тивко се кикотат зад своите дланки, дузина белегзии ѕвечкаат од задоволство околу нивните зглобови. Да можев да пропаднам сто километри под земја, длабоко во литосферата, ќе се чувствував малку попријатно. Ме фаќа ужас од зборување пред други, страв ми е од испрашување, се чувствувам како под стапалата да ми се отвори огромна сеизмичка пукнатина, сепак ништо не се случува, ништо не се разурнува, па повеќе би сакала да се онесвестам тука, веднаш, да паднам како да сум мртва, да останам на земја во своите спортски патики „конверс“ и со рацете раширени како да сум голем крст, а господин Марен би можел на црната табла со креда да напише: овде лежи Лу Бертињак, најдобрата ученичка во одделението, недружељубива и молчалива.
„…Наскоро ќе се запишам.“
„Одлично. Која е вашата тема?“
„Бездомниците.“
„Тоа е малку воопштено. Може ли да бидете поконкретна?“
Лука ми се смешка. Очите му се огромни, би можела да се удавам во нив, да исчезнам, или да оставам тишината да го проголта господин Марен, а заедно со него и целото одделение, па да си ја земам торбата „истпак“ и да излезам без збор, како што понекогаш прави Лука, би можела да се извинам и да признаам дека за бездомниците не знам ништо, дека тоа го кажав тукутака зашто беше првото што ми падна напамет, а потоа би можела добро да размислам и на крајот од часот да одам кај господин Марен и да му се извинам, да му објаснам дека едноставно не можам да го направам тоа, не можам да зборувам пред цело одделение, тоа едноставно ги надминува моите сили, жал ми е, ќе приложам и лекарско уверение ако треба, патолошка неспособност за какво било зборување пред други луѓе, со печат и со потпис, па би била ослободена. Но, Лука ме гледа и јасно ми е дека само чека да излезам, тој е на моја страна, вели дека девојка како мене не може да биде изложувана на потсмев пред триесет ученици, дланките му се стегнати во тупаници, како да е подготвен во секој момент да замавне со нив над главата, како што прават фудбалските навивачи кога ги бодрат играчите, но одеднаш тишината се згуснува, човек би помислил дека е в црква.
„Ќе зборувам за патот на една млада жена без дом, за нејзиниот живот… мислам, нејзината историја. Сакам да кажам… како таа ќе заврши на улица.“
Низ клупите како да помина струја. Се слушна шепот.
„Интересно. Тоа е добра тема. Секоја година се евидентираат сè повеќе жени што скитаат, и сè повеќе од нив се млади. Кои документарни извори планирате да ги користите, госпоѓице Бертињак?“
Нема што да изгубам. Или имам да изгубам толку многу нешта, што не може да се избројат ни на прстите од едната, ни на прстите од двете раце, туку одат до бескрај.
„Па… едно сведоштво. Наскоро ќе интервјуирам една млада жена што е БПЖ. 1 Ја сретнав вчера и таа се согласи.“
Завладеа тишина во знак на одобрување.
На својот розов лист господин Марен ги запишува моето име, темата на моето излагање, ве запишувам за 10 декември, тоа ќе ви остави доволно време да извршите дополнителни истражувања, а потоа потсетува на некои општи правила: излагање не подолго од еден час, општествено-економски пристап, примери, гласот му се губи, тупаниците на Лука се отворени, јас како да имам невидливи крилја, летам над клупите, ги затворам очите, јас сум зрнце прашина, невидлива честичка, лесна како пердув. Одекнува ѕвончето. Господин Марен ни дава дозвола да излеземе, си ги собирам работите, си го облекувам краткиот капут, а тој ме довикува:
„Госпоѓице Бертињак. Би сакал да ви кажам неколку збора.“
Тоа значи смрт за одморот. Тежок удар, зашто кога ќе се каже неколку збора, се мисли на мал број, на пример седум, но според неговото броење тоа се илјадници зборови. Другите се влечат околу мене, би сакале да слушнат. Додека чекам, си ги гледам стапалата, врвките ми се одврзале, како и обично. Како е можно мојот коефициент на интелигенција да е 160, а да не сум способна да си ги врзам врвките како што треба?
„Со вашата приказна за интервјуто ќе привлечете внимание. Немојте да се среќавате со сомнителни луѓе, можеби треба да одите во придружба на мајка ви или на татко ви.“
„Без грижа. Сè е договорено.“
Mајка ми веќе со години не излегува од дома, а татко ми скришум плаче во бањата. Ете што требаше да му кажам.
Господин Марен само ќе повлечеше една долга линија и ќе ме прецрташе од списокот.
Често одам на станицата Остерлиц во понеделник или во петок, кога часовите завршуваат порано. Одам за да ги гледам возовите што минуваат оттука, поради чувствата, тоа е трик што многу ми се допаѓа, да ги гледам чувствата на луѓето, поради истата причина никогаш не ги пропуштам ни преносите од фудбалските натпревари на телевизија, обожавам кога ќе се прегрнат откако некој ќе даде гол, трчаат со рацете високо кренати и потоа се опфаќаат еден со друг околу рамената, а исто така и Кој сака да биде милионер?, треба да ги видите девојките кога ќе дадат точен одговор, си ги ставаат дланките над устата, ја зафрлаат главата наназад, пискаат, а очите им се полнат со крупни солзи. На станиците е сосема поинаку, чувството се открива во погледите, во движењата, во гестовите, има вљубени што се разделуваат, баби што одново заминуваат, госпоѓи во тешки капути што ги напуштаат мажите во мантили, или обратно; ги набљудувам луѓето што заминуваат, не знаеме каде, ни зошто, ни на колку време, еден на друг си кажуваат до видување низ прозорците, ќе си разменат некој таен мал знак, или, пак, викаат на цел глас кога другиот не може да ги слушне. Кога имаме среќа, сведоци сме на вистински разделби, сакам да кажам јасно чувствуваме дека тоа ќе трае долго или дека барем ќе изгледа многу долго (што на крај се сведува на истото), тогаш чувството е мошне тешко, како да се згуснал воздухот, како да се сами, без никој друг околу нив. Истото тоа важи и за возовите што доаѓаат, застанувам на почетокот од перонот, ги гледам луѓето што чекаат, нивното напнато, нестрпливо лице, нивните очи полни исчекување, и потоа брзата насмевка на нивните усни, нивната крената рака, нивното мавтање, тогаш тргнуваат напред, се прегрнуваат и, она што најмногу ми се допаѓа, искажуваат нежност.
Накратко, тоа е причината поради која се наоѓав на станицата Остерлиц. Го чекав ЕРТ 2 во 16:44 од Клермон-Феран, тоа е мојот омилен воз зашто има најразлични луѓе, млади, стари, добро облечени, крупни, мускулести, грдо облечени, сè и сешто. Одвај почувствував како некој ме допре по рамото, ми беше потребно малку време зашто бев целосно концентрирана на возот и во тој случај немаше да забележам ни ако покрај мене поминеше мамут. Се свртив.
„Имаш ли цигара?“
Носеше валкани каки панталони, стара спортска јакна излитена на лактите, „бенетон“ марама како оние што мајка ми ги чува најдолу во својот плакар како спомен на своите младешки денови.
„Не, не пушам, извинете. Но, ако сакате, имам гуми за џвакање со вкус на ментол.“
Таа ги набра усните, а потоа ја подаде раката, ѝ ја дадов кутијата, ја пикна во торбата.
„Здраво, јас сум Но. А ти?“
„Но?“
„Да.“
„Јас сум Лу… Лу Бертињак.“ (Главно моето име остава впечаток зашто луѓето си мислат дека сум му роднина на пејачот, 3 можеби дека сум му ќерка, еднаш, кога бев во основно училиште, успеав да ги натерам другите да поверуваат во тоа: потоа работата се искомплицира кога требаше да им кажувам детали, да им давам автограми итн., па на крај морав да ја признаам вистината.)
Не изгледаше дека тоа ја заинтересира. Си реков дека сигурно слуша друг вид музика. Таа се упати кон еден маж што читаше весник стоејќи, на неколку метри од нас. Ги крена очите кон небото, воздивнувајќи, па извади една цигара од кутијата, а таа ја грабна без да го погледне и брзо се врати кај мене.
„Те имам видено овде неколку пати. Што правиш?“
„Доаѓам за да ги гледам луѓето.“
„Ах. А кај тебе нема луѓе?“
„Има. Ама не е исто.“
„Колку години имаш?“
„Тринаесет.“
„Да не имаш две-три евра? Ништо не сум јадела од синоќа.“
Побарав во џебовите од фармерките, најдов неколку парички, ѝ ги дадов сите без да ги погледнам. Таа ги преброи пред да ја склопи дланката.
„Одиш во гимназија?“
„Втора година.“
„Малку си млада за да бидеш втора година во гимназија, нели?“
„Па… да. Другите се две години постари од мене.“
„Како тоа?“
„Прескокнав две одделенија.“
„Да, сфатив, но како се прави тоа, Лу, како си прескокнала две одделенија?“
Почувствував дека ми зборува на чуден начин, се прашував дали ме исмева, но изгледаше многу сериозно, а истовремено и мошне непријатно.
„Не знам. Научив да читам уште во градинка, па не морав да одам во прво одделение, а подоцна ми кажаа дека може да го прескокнам и четвртото одделение. Всушност, толку ми беше здодевно, што постојано си ја тегнев косата и си ја виткав околу прстот, по цел ден така, па по неколку недели си ја искубав косата на еден дел од главата. Кога тоа се повтори трипати, ме запишаа во петто одделение.“
И јас сакав да ѝ поставам неколку прашања, но бев премногу збунета, ја запали цигарата и ме гледаше од глава до петици, ме меркаше, како да бара нешто што може да ѝ дадам. Настапи тишина (помеѓу нас, секако, а околу нас владееше врева, а разгласот трештеше со информации околу возниот ред), па се почувствував како да треба да објаснам дека сега сето тоа е подобро.
„Што е подобро, косата или здодевноста?“
„Па… и двете.“
Таа се насмеа. Тогаш видов дека ѝ фали еден заб, ми беше потребен само еден дел од секундата за да се сетам на зборот: катник.
Објавена со поддршка од програмата Креативна Европа на Европската Унија и од Министерството за култура на Република Северна Македонија
