Кон „Децата на Волга“ од Гузел Јахина
„Децата на Волга“ е роман на Гузел Јахина, убедливо најбрилијантната дебитантка во историјата на современата руска литература, добитничка на наградите „Big Book“ и „Yasnaya Polyana“ за нејзината најпродавана книга „Зулеjха ги отвора очите“.
Дејството во „Децата на Волга“ се случува во регионот на реката Волга, во дваесеттите години на дваесеттиот век. Јакоб Бах е триесет и двегодишен руски Германец, учител во селцето Гнадентал. Тој, малку своеволно, малку од инает, се согласува да ѝ држи приватни часови на многу помладата од него Клара, ќерка на еден имашен селанец, кој живее мирен и повлечен живот од другата страна на реката. Таткото на Клара има само еден услов: Бах да ѝ држи часови на Клара преку параван, без да ја види и допре. Клара не смее да биде „нечиста“ и необразована, и мора да стекне добри манири, затоа што татко ѝ, Удо Грим, ја подготвува за мажење во Германија, во образовано аристократско семејство, а токму Бах треба да ја подготви да биде невеста што секој би ја посакал. Така и биднува. Тој ја подучува преку параванот и се вљубува во неа, повторно преку параванот. Оттогаш животот на Бах се менува драстично. Клара ја раѓа Анче, а Бах почнува да пишува бајки, кои, за чудо, се остваруваат во реалноста. Бах и Клара се жигосани и отфрлени од очите на општеството, полно со предрасуди.
Ова е приказна за тоа како големата љубов раѓа стравови во нашите срца, но истовремено помага и во нивното надминување.
Бах – чувствителен, срамежлив, но истовремено и контемплативен човек, чии бурни внатрешни чувства можеме да ги претпоставиме од сомнителниот начин на кој тој ги сака временските бури, е монументален лик, достоен за руската литература. Пелтечејќи во слободен дијалог со луѓе, но курзивно читајќи го Гете на литературен германски јазик, од луѓето што живеат во истото село, тој се смета себеси за бизарен човек. А вината, заедно со патолошкиот страв, се чувства што никогаш нема да го напуштат и врз основа на кои авторката прави скок кон умерен надреализам. Од љубов кон своето мало девојче Анче и носејќи ја Клара во душата, тој ќе мора да се приспособи на текот на историјата додека е сведок на сето тоа што се случува од другата страна на реката Волга.
Новиот систем во Русија, дел по дел, целосно ќе го уништи, како и духот на заедницата, и Бах ќе ја ослободи оваа болка преку пишувањето. Чудната врска што ќе ја воспостави со Хофман, партиски активист кој доаѓа во Гнадентал за да го спроведе новиот политички и социјален аранжман, ќе му понуди можност да го открие целото германско етнографско богатство и да создаде бајки со компензаторна улога во однос на сопственото постоење, дури и кога Хофман сето тоа ќе го спакува во нова, идеологизирана форма.
Раководството, преземено од Советите, ги конфискува верата, училиштето и заедницата – трите непоколебливи јадра на животот во колонијата, и ја затвора црквата. Процесот на колективизација во Германската Република остава свој отпечаток на уништување и тага. Неговиот живот е постојана борба што се влева во Волга. Можеби не е случајно што авторката го одбрала токму ова име за главниот јунак… Имено, Бах на германски значи поток.
Со бајките на Бах, овој роман го испитува хронотопот на бајката како основна заговорна компонента во структурата на книгава и ги истражува начините на функционирање на архетипскиот простор во системот на митолошкото време, и ги анализира главните координати за просторот и времето за животот на главните ликови и нивната интеракција. Бајките ѝ овозможуваат на романот да ја нагласи универзалната и сеопфатна природа на историските процеси што ја обликуваат трагичната судбина на Голманците од Волга во Советска Русија, а заплетите и сликите на германскиот фолклор служат како основен модел за организирање различни типови простор што произлегуваат од стабилните архаични комуникативни модели и културните архетипови на народната традиција. Овој роман претставува хронотопски карактеристики како што се релативизам, непроменливост и симетрија. Употребата на архетипската структура на бајките ѝ овозможува на писателката да направи литературна анализа на сложените социо-културни и социо-психолошки процеси.
Гузел Јахина уште еднаш импресионира со овој симетричен роман, кој започнува и завршува со „Вечната Волга“, во кој преминот во нематеријално, безвременско време се повторувачките теми, истражени во детали. Главните теми, како што се прогонството, љубовта, жртвата, стравот, прифаќањето, изолацијата итн., остануваат да внесуваат впечатливост во романот. Авторката во исто време презема и значителен ризик: го воведува Сталин како спореден лик, претставен на крајно интересен начин.
Книгата е издание на Антолог. За крај, сметам дека секој љубител на добра историска книга треба да ја прочита оваа книга. А јас во доследно време се фрлам во канџите на „Зулејха“. Авторката навистина е откровение и освежување.
Награди што ги има добиено:
Longlisted for the European Literature Prize 2021 (Netherlands)
Winner of the 2020 Giuseppe Tomasi di Lampedusa International Literary Award (Italy)
Finalist of the the 2020 EBRD Literature Prize (UK)
Winner of the 2020 Georg Dehio-Buchpreis (Germany)
Winner of THE GRAND PRIZE IVO ANDRIĆ 2019 (Serbia)
Winner of the the 2019 Big Book Award, third prize (Russia)
Winner of the 2018 Made In Russia award by SNOB project (Russia)
Winner of the 2018 Russian Rome Award
Les prix du magazine “Transfuge” de la rentrée littéraire, France 2017
Winner of the 2015 Big Book literary award
Winner of the People’s Choice open online voting for the 2015 Big Book literary award
Winner of the 2015 Yasnaya Polyana award
Winner of the People’s Choice open online voting of the 2015 Yasnaya Polyana award
Winner of the 2015 “Ticket to the Stars” prize
Winner of the 2015 Best Prosaic Work of the Year prize
