Во еден обичен град, во обична куќа, со обични родители, живееше едно не толку обично дете. Иринеј имаше шеснаесет години, но чувството на тага што го носеше во себе беше многу постаро. Не знаеше точно кога започна таа тежина во неговите гради, но веќе долго време беше таму, како тивок сопатник, како сенка што никогаш не си заминува.
Родителите не забележуваа многу. За нив, Иринеј беше тивко дете, повлечено, паметно, можеби малку срамежливо. “Ќе порасне”, си велеа. “Така се сите на негова возраст, фаза е, ќе помине”. Но, Иринеј знаеше дека тоа не беше фаза. Тоа беше нешто многу потешко, нешто што го притискаше, што му ја одзема желбата за утрешен ден. Деновите во училиште минуваа во маглив копнеж за некаков излез, за нешто што ќе му го врати животот во очите. Другите деца играа, се смееја, но Иринеј ги набљудуваше како од друга димензија, како да беше некој што само случајно застанал во нивниот свет. Понекогаш ќе се обидеше да се вклучи, но секој пат кога ќе зборуваше, гласот му звучеше чудно, некако туѓо, како да не припаѓаше нему. Најмногу од сè, го убиваше тишината. Не онаа обичната тишина кога сите спијат или кога снегот ја покрива улицата, туку тишината внатре во него. Таа тишина беше без дно, беше како огромен океан во кој тој тоне без крај. Колку повеќе се обидуваше да ја наполни со зборови, со книги, со музика, толку повеќе таа растеше, стануваше потешка. Една вечер, додека гледаше низ прозорецот, почувствува како светот надвор се оддалечува. Градот се движеше, автомобилите поминуваа, луѓето одеа, но тој беше закован на местото, како дух што не може да биде дел од живите. Размислуваше за концептот на постоење, за тоа како сите луѓе се движат со некаква цел, со некаква мисија, а тој… тој не можеше да ја најде својата. „Ако не можам да ја најдам, дали воопшто постојам?“ – си шепотеше во темнината. Филозофијата му стана бегство. Читаше за Ками, за Сартр, за Ниче. Се запознаваше со идеите на егзистенцијализмот и абсурдот. Му беше чудно како луѓето низ вековите се мачеле со истите прашања што и нему му одѕвонуваа во главата. Дали животот има смисла? Дали самото барање на смисла е доволно? Дали постоењето е доволно само по себе? Некогаш, сред длабоките ноќи, се прашуваше што би се случило ако исчезне. Дали некој би забележал? Дали светот би продолжил исто како и досега? Неговите мисли беа како бескрајна лавиринтска игра без излез. Но, токму во тие ноќи, кога тишината беше најгласна, се случи нешто неочекувано. Пронајде дневник што го водел кога бил помлад. Листаше низ старите страници и забележа нешто неверојатно – таму имаше среќа. Детето што го напишало тоа верувало во чуда, во убавината на светот, во малите нешта. Некогаш сонувало да биде поет, да ги опишува ѕвездите, да патува низ времето, да открие нешто ново. Тоа дете верувало дека животот е бесконечна авантура, а не бескрајно тонење во ништо. Иринеј ја затвори тетратката и се загледа во огледалото. Видовме како очите му светнаа – не како порано, но сепак, таму имаше нешто. Една искра. Еден мал отпор кон ништожноста. Не дека болката исчезна, но можеби, само можеби, постоеше нешто вредно за откривање. И следното утро, за прв пат по многу долго време, Иринеј го поздрави сонцето. Поминуваа денови, а мислите му останаа во тој стар дневник. Секоја вечер повторно го отвораше, пронаоѓајќи ситни детали кои некогаш го правеле среќен – цртеж на облаци, лист од омиленото дрво, песна што ја слушал на радио. Како да откриваше изгубени делови од себе. Една вечер реши да го земе пенкалото и да напише нешто ново. Во почетокот, зборовите му се чинеа тешки, непознати, но потоа, како да се враќаа по долг заборав. Напиша едноставна реченица: „Сѐ уште сум тука.“ И тоа беше доволно. Следниот ден, на училиште, направи нешто што одамна не го сторил – им се насмевна на некои од соучениците. Ништо големо, ништо спектакуларно, но доволно за да почувствува дека се движи, дека не е заглавен. Почна да забележува мали нешта – како сончевите зраци паѓаат низ гранките, како звукот на капките дожд има свој ритам, како книгите во библиотеката мирисаат на времиња кои никогаш не ги живеел. Малку по малку, светот стануваше поднослив. Неговата борба не беше завршена. Ќе има денови кога тишината ќе се врати, кога темнината ќе се провлече повторно, но сега, барем знаеше дека може да постои светлина. Не целосна, не бескрајна, но доволна. И тоа беше почеток. Таа есен донесе нешто неочекувано во животот на Иринеј. Еден ден, додека седеше во библиотеката, за првпат не чувствувајќи се како странец меѓу полиците со книги, до него седна девојка што никогаш порано не ја забележал. Имаше кратка, кадрава коса и носеше стар, предимензиониран џемпер со прерамки што изгледаа како да му припаѓале на некој друг, можеби нејзиниот татко или брат. „Што читаш?“ – ја праша, и сам се изненади од својот глас. Таа го погледна со насмевка што имаше некаква тежина во себе, како некој што разбира повеќе отколку што покажува. „Ками. ‘Странецот’.“ Иринеј се насмевна – ретко кој во неговото училиште го знаеше тоа име, а камоли да чита егзистенцијалистички романи. „А ти?“ – го праша таа. Тој го подигна својот примерок од „Бунтот“ на истиот автор. Девојката се насмевна пошироко. „Изгледа дека имаме што да разговараме.“ Така започна нивното познанство. Се викаше Јана и изгледаше како да живее во свој свет, но за разлика од Иринеј, таа не се плашеше да го истражува. Го водеше на места каде што никогаш не би отишол сам – во мали кафулиња каде што поети читаа своја поезија, во уметнички ателјеа каде што платната беа обоени со емоции што не можеа да се изразат со зборови. „Понекогаш мислам дека светот е создаден од луѓе што се плашеле да останат сами со своите мисли“, му рече една вечер додека седеа на покривот на една стара зграда, гледајќи ги светлата на градот. „А ти? Плашиш ли се?“ – ја праша Иринеј. Таа се замисли, а потоа рече: „Понекогаш. Но, кога ќе најдеш некого што ги разбира истите тишини што ги носиш во себе, станува полесно.“ И тогаш Иринеј сфати нешто важно – можеби неговото постоење не било толку празно како што мислел. Можеби, дури и во најдлабоката тишина, можеше да се најде ехо што ќе го одрази назад. Следните недели Иринеј и Јана почнаа да се гледаат сè почесто. Таа му зборуваше за светот на уметноста, за поезијата што ја пишувала, за филмовите што ги гледала безброј пати. Иринеј, пак, ѝ раскажуваше за книгите што го спасувале од бездната, за мислите што го прогонувале ноќе, за тоа како секогаш се чувствувал како набљудувач, а не како учесник во животот. Една вечер, додека одеа низ пустите улици на градот, Јана запре и се сврте кон него. „Знаеш што ми пречи? Луѓето што мислат дека само затоа што некој е тивок, значи дека е празен. Но јас гледам нешто друго во тебе. Ти не си празен, Иринеј. Само си се изгубил некаде во сопствената глава.“ Тоа го погоди подлабоко отколку што очекуваше. Никој досега не му го кажал тоа. Никој не се обидел да види подалеку од неговата тишина. „Не знам… Понекогаш се чувствувам како да не постојам навистина“, рече тој, гледајќи ја црната река што течеше под мостот по кој одеа. Јана застана пред него, го фати за рака и ја стави неговата дланка врз своето срце. „Чувствуваш? Ова е ритам. Живот. Ако јас можам да го почувствувам твоето присуство, ако јас знам дека си тука, тогаш постоиш. Немој да си дозволиш да исчезнеш од себеси.“ Тоа беше првиот пат по долго време кога Иринеј почувствува нешто топло во градите, нешто што не беше тага. Но, како што поминуваа деновите, сфати дека Јана крие свои сенки. Понекогаш исчезнуваше со денови, не одговарајќи на пораки. Кога се враќаше, носеше умор во очите, како да водела некоја битка што никој друг не можеше да ја види. „Јана, што се случува?“ ја праша една ноќ додека седеа на клупа во паркот. Таа замижа на момент, а потоа со тивок глас рече: „И јас се изгубив некогаш. Но, за разлика од тебе, јас се преправав дека сум добро толку долго што почнав да верувам во тоа. Сè додека не те запознав тебе.“ Иринеј ја погледна, сфаќајќи дека двајцата беа огледала еден за друг. Двајцата беа изгубени, но можеби, ако се држат еден за друг, ќе можат да се најдат повторно. Таа ноќ, за првпат, Иринеј почувствува дека не е сам во својата борба. И во тоа имаше нешто свето. Следните денови Иринеј и Јана станаа неразделни. Секој миг поминат заедно беше како мало откритие – како кога пронаоѓаш стара песна што некогаш ти значела, но си ја заборавил. Јана го водеше на места што никогаш не би ги посетил сам – во скриени улички со графити што раскажуваа приказни, на крововите на напуштени згради од каде што градот изгледаше како некое далечно соѕвездие. „Имам нешто за тебе“, рече една вечер, извлекувајќи мала, искината тетратка од својот ранец. Иринеј ја зеде во рацете и ја отвори. Внатре, на страниците со дамки од кафе, имаше стихови. Некои беа кратки и сурови, како мисли напишани во три часот наутро. Некои беа долги, како незавршени писма.„Ова… ти си го напишала?“ Јана климна со главата, а потоа се загледа во далечината. „Секогаш сум мислела дека, ако некогаш исчезнам, барем овие зборови ќе останат. Дека некој ќе ги прочита и ќе знае дека сум била тука.“ Иринеј почувствува како нешто во него се движи, нешто што долго време било заклучено. „Ти нема да исчезнеш“, ѝ рече, поцврсто одошто и самиот очекуваше. Таа му се насмевна, но во нејзините очи имаше сенка. Една вечер, Јана не дојде на местото каде што требаше да се најдат. Ниту одговараше на пораки. Иринеј се обидуваше да се убеди дека нема причина за паника, но некој немир му лазеше под кожата.Следното утро ја нема ни во училиштето. Нема ни следниот ден. На третата ноќ, одлучи да оди до нејзината зграда. Не знаеше што точно очекува, но чувството во градите му беше како тежок камен. Вратата му ја отвори жена во средни години, со заморен поглед.„Извинете… Јана тука ли е?“ Жената го гледаше неколку секунди, а потоа тивко рече: „Јана… замина, дете. Мислев дека знаеш.“ Светот се сруши. „Замина? Каде?“„Во болница“, рече жената, со очи што кријат приказни што не сакаше да ги слушне. Иринеј не знаеше како стигна до болницата. Нозете сами го водеа, срцето му чукаше толку силно што едвај можеше да дише. Во мислите му се вртеа сите разговори со Јана – нејзините исчезнувања, заморот во очите, начинот на кој зборуваше за исчезнување. Како не забележа порано? Кога стигна, го пречека мирисот на антисептик и тишина потешка од сите ноќи што ги поминал во својот ум. „Јана Арсовска, во која соба е?“ праша, речиси задушен.Медицинската сестра го погледна со мешавина од сожалување и разбирање. „Соба 307, трети кат.“ Тргна нагоре како во кошмар, чекорите му беа бавни, телото како да му беше направено од камен. Кога стигна до вратата, застана. Ако ја отвори оваа врата, ќе ја дознае вистината. Но, ако не ја отвори… Затвори очи, зема длабок здив и влезе. Јана лежеше на креветот, со очи свртени кон прозорецот. Слабата светлина паѓаше врз нејзиното лице, правејќи ја да изгледа како некоја стара слика. Кога го здогледа, ѝ затрепери усната. „Знаев дека ќе дојдеш.“ „Што… што се случува?“ Гласот му беше испукан. Јана полека се исправи во креветот. „Сакав да ти кажам… но, секогаш се плашев дека ќе заминеш ако дознаеш.“ „Дознаам што?“ Погледите им се сретнаа. „Имам клиничка депресија, Иринеј.“ Светот за момент престана да се движи. „Од кога?“ „Од секогаш, ми се чини. Лекарите велат дека е хронично. Понекогаш ми е подобро, понекогаш не. Но… последниве недели беа тешки. Немав сила да ти кажам. Се обидував да бидам добра верзија од себе за тебе.“ Иринеј ја стегна тупаницата. „Не требаше да бидеш ништо за мене освен тоа што си. Јас само… јас требаше да забележам.“Јана се насмевна бледо. „А ти? Зарем мислиш дека не сум видела дека и ти ја носиш истата тежина? Сите зборови што ги велеше за тишината… разбрав сè. Не мора да ми кажеш.“ Го гледаше со разбирање што не беше ни зборови, ни допир – беше нешто подлабоко. Двајцата беа скршени, но не беа сами.„Како си сега?“ праша Иринеј, седнувајќи до неа.„Подобро. Ме стабилизираат. Велат дека ќе ми биде потребно време.“„Добро. Ќе чекам.“Јана се насмевна. „Ќе ми читаш нешто додека чекаме?“ Иринеј извлече книга од ранецот – стара, излитена. Камју. „Размислував за ова. За тоа како животот можеби нема смисла… но можеби не мора ни да има.“ Јана кимна. „Затоа што токму во ова, што го правиме сега, има смисла. Без разлика на сè.“ Ги зеде неговите прсти во своите. Топлина.
Тоа беше почеток.
