Фотографијата, повеќе од која било друга уметничка форма, е предмет на интензивен морален надзор. Го доведуваме во прашање ширењето на насилни слики, се грижиме за согласноста на субјектите да бидат фотографирани, стравот дека манипулираните слики ќе создадат погрешни толкувања на критичните прашања, и грижата дека претераното фотографирање ја намалува нашата способност да го доживееме и искусиме светот. Овие грижи можат да се чувствуваат непосредно и навремено, но пред крајот на 1970-тите, Сузан Сонтаг веќе ги артикулираше сите овие проблеми.
Збирката есеи од 1977 година на Сонтаг, насловена како On Photography, можеби е најстарата и највлијателната книга која некогаш била напишана на таа тема. И покрај тоа што сега се смета за самостоен уметничко-историски текст, Сонтаг не била ниту професионален уметник ниту академик: а сепак наизменично прославена и потценета како „јавен интелектуалец“. Нејзиниот убедлив стил на пишување и целосна посветеност на нејзиниот статус на аматер ѝ дозволи нејзините идеи да влезат во мејнстримот – иако најде многу клеветници. Писателот Том Волф еднаш ја нарече „само уште еден скрибоман кој го потрошил својот живот за да се пријави за состаноци за протести и да застане на подиумот и да го затрупа со нејзиниот прозен стил“. Научничката Камила Паглија ја обвинила дека станува „синоним за плиток вид на хип-став”. Без оглед на тоа, радикалните мисли на Сонтаг за фотографијата остануваат моќни како и секогаш.
Сонтаг е родена во 1933 година. Пишува драми, есеи и фикција сѐ до нејзината смрт во 2004 година. Немала формална обука за уметност или фотографија – студирала англиски јазик и филозофија на Харвард, но се претопила во културната сцена во Њујорк од 1959 година. Потеклото на нејзиниот интерес во фотографијата сè уште се дебатира и анализира. Во прилог на нејзината работа на оваа тема, Сонтаг станува позната по своите анти-воени есеи, како и пишувања за болести и кампови. Нејзината книга есеи Notes on Camp објавена во 1964 година, е радикална дисекција со одреден сензибилитет, што ѝ помогна нејзиното име да се запише во историјата. Алтернативно прославувана за време на нејзиниот живот, Сонтаг де факто е икона: шик, квир, вокална и брилијантна. Новата биографија на писателот Бенџамин Мозер Сонтаг: Нејзиниот живот (2019), уште повеќе ја зацврсти како сериозен мислител и карактер. Во таа нова биографија се тврди дека Сонтаг своите дваесетти години, напишала голема биографија на Сигмунд Фројд, за која сопругот ја добил целата заслуга.
Иако пишувала и за уметници и за естетика, нејзините политичките убедувања отсекогаш биле поткрепени со аргументи. Нејзината вистинска загриженост во врска со фотографијата има марксистичка предност. Таа дискутираше за „класните понижувања“ во делото на Август Сандер, кој фотографирал Германци во почетокот на 1911 година. Сонтаг забележал дека фотографирал портрети во богати ентериери, додека работниците и напуштените лица добивале амбиент и реквизити потенцирајќи ги своите професии. Втората стратегија, пишува таа, ја портретира ниската класа како недостиг на „видови на посебни идентитети кои нормално постигнуваат во средната и високата класа“. Ако сакаме поправедно и еднакво општество, тврди Сонтаг, можеме да започнеме со размислување за тоа кој фотографираме и како ги прикажуваме.
Сандер е речиси единствениот фотограф што Сонтаг го обвинила за користење на својот објектив за уживање во „класниот туризам“. Едвард Стијхен, Бил Брандт, Анри Картие-Бресон и Ричард Аведон, забележува таа, сите тие фотографирале или многу богати, многу сиромашни, или и двете категории.
Таа долго време ја дискутираше Дајан Арбус, која ги фотографирала луѓето кои Арбус, љубезно ги наречекувала „фрикови“, од внатрешноста на градовите до предградијата. „Сите субјекти на Арбус се еквивалентни”, пишува Сонтаг. „Субјектите на фотографиите на Арбус се членови на исто семејство, жители на едно село. Само, како што се случува, идиотското село е Америка.“ Фотографијата, во умот на Сонтаг, може да понуди значајна осуда на апсурдите што го оптоваруваат целото општество.
Додека Сонтаг се занимаваше со неколку кариери на фотографите, таа беше најприсутна во нејзината поширока дискусија за распространување на медиумите. Таа се осврна на зависната природа на камерата, но предупреди дека фотографирањето само дава „појава на учество“ – денес пример на таа идеја денес е социјалната мрежа Instagram, како најдобриот доказ за нејзината предвидливост. Кога фотографираме, ние самите се дистанцираме од светот и луѓето околу нас. Опсесивното сликање е отуѓување – оние со најкомпресирани профили на Instagram, според логиката на Сонтаг, може да бидат најизолирани, без оглед на тоа што се прикажани само нивните сончеви фотографии.
Но, уште повознемирувачка беше изјавата на Сонтаг за камерата како оружје. „Да фотографирате луѓе е како да не ги почитувате“. Колку повеќе гледаме слики од насилство, војни, од жртви на глад или општа глад; или други неправди – толку повеќе стануваме имуни на тоа.
Повеќе од било кој друг критичар во 20-тиот век, Сонтаг им даде на читателите причина да се грижат за фотографијата. Без разлика дали на свесно или потсвесно ниво, сликите што нѐ бомбардираат секојдневно влијаат врз тоа како го прецизираме нашето чувство за морал и нашите перцепции за светот. Во 2019 година, нејзините дела сè уште поттикнуваат повеќе свест, сликање и разгледување на начинот на кој го доживуваме модерниот живот: преку екраните и леќите.
Извор:
www.artsy.net
