Како преголеми птици, секоја од нас балансираше на своја гранка, со пластичен сад во едната рака и четка од пердуви во другата.
Се искачив, полека, колку што можев повнимателно. Не бев создадена за ова, не бев како многуте други жени во работниот тим, честопати бев премногу нагла во движењата, немав добри моторни вештини и уредност каква што се бараше. Не беше она за што бев создадена, но, сепак, морав да бидам тука, секој ден, дванаесет часа по ред.
Дрвјата беа стари цел еден човечки живот. Гранките кревки како тенко стакло, се кршеа под нашата тежина. Внимателно се свртив, не сакајќи да го оштетам дрвото. Ја ставив десната нога на една гранка уште погоре, внимателно ја повлеков левата по неа. И конечно најдов безбедна работна позиција, непријатна, но стабилна. Одовде ги досегав најгорните цвеќиња.
Малиот пластичен сад беше полн со проѕирното злато, прецизно измерено и поделено меѓу нас на почетокот на работниот ден, секому точно истото количество. Бестежински се обидував да земам со себе невидливи количества од садот горе, на дрвјата. Секој цвет посебно требаше да се опраши со малата четка од кокошкини пердуви, од кокошки одгледувани токму за оваа намена. Ниту едни вештачки влакна се немаа покажано ни одблиску толку ефикасни. Се тестираа одново и одново, бидејќи имавме многу време, во мојата област традицијата беше стара повеќе од сто години. Овде пчелите имаа исчезнато уште во 1980-тите, долго пред Колапсот, пестицидите ги убија. Неколку години подоцна, кога пестицидите веќе не се користеа, пчелите се вратија, но дотогаш рачното опрашување веќе беше во тек. Резултатот беше подобар, иако бараше неверојатен број луѓе, многу раце. И тогаш, кога дојде Колапсот, мојата област имаше предност. Се исплатеше тоа што ние бевме оние што најмногу загадуваа. Бевме водечка земја во загадувањето и затоа станавме водечка земја во рачно опрашување. Нѐ спаси еден парадокс.
Се истегнав колку што можев, но, сепак, не стигнав до најгорниот цвет. Сакав да се откажам, но знаев дека можам да бидам казнета, па се обидов уште еднаш. Ни одбиваа од платата ако пребрзо го потрошевме поленот. Ни одбиваа од плата и ако трошевме премалку. Резултатот од работата беше невидлив. Кога се спуштавме од дрвјата на крајот на денот, ништо не го покажуваше напорот вложен во текот на денот освен крстови со црвена креда на стеблата на дрвјата, по можност до четириесет крстови секој ден. Дури кога ќе дојдеше есента, и дрвјата беа преполни со плодови, стануваше јасно каде била завршена добра работа. Но, дотогаш одамна ќе заборавевме кој кои дрвја ги опрашувал.
Денеска бев сместена на Поле 748. Од колку полиња? Не знаев. Мојата група беше една од стотиците. Во работните костуми во беж боја бевме хомогени како дрвјата. И блиску една до друга како цвеќињата. Никогаш сами, секогаш заедно во група, овде горе, на дрвјата, или талкајќи по патеките од едно поле до друго. Само меѓу ѕидовите на нашите сопствени мали станови ни беше дозволено да бидеме сами со себе, по неколку кратки часови дневно. Инаку, целиот живот беше овде надвор.
Беше тивко. Не смеевме да разговараме додека работиме. Единствените звуци беа нашите внимателни движења по дрвјата, слабо крцкање, неколку проѕевања, ткаенината на работната облека врз стеблото. А понекогаш и звукот што сите научивме да не го сакаме – пукање на гранка, а во најлош случај, кршење. Скршената гранка значеше помалку плодови, и уште една причина за намалување на платата. Инаку, само ветерот испушташе звук, се провлекуваше низ гранчиња, поминуваше по цвеќињата, се лизгаше покрај тревата по земјата.
Дуваше од југ, од шумата. Беше темно и диво наспроти белите расцутени овошни дрвја кои сè уште беа без лисја, но за неколку недели шумата ќе стане буен, зелен ѕид. Никогаш не одевме во неа, немавме задачи таму. Но, сега се шушкаше дека и шумата треба да се откорне и да се засади.
Оттаму зуејќи дојде една мува, ретка глетка. Поминаа неколку дена откако видов птица, исто така и нив ги имаше помалку. Ги ловеа неколкуте инсекти кои сѐ уште ги имаше и гладуваа, како и остатокот од светот.
Но, тогаш еден пискав звук ја прекина тишината. Свирежот од бараката на управата, сигналот за втората и последна пауза во денот. Веднаш забележав колку ми е сув јазикот.
Јас и моите колешки од работа, како една се спуштивме од дрвјата кон земјата. Останатите жени веќе си муабетеа, какофонскиот џагор се вклучи како прекинувач во моментот кога знаеја дека можат.
Не реков ништо, се концентрирав на бавно слегување, спуштање без да скршам гранка. Успеав. Чиста среќа. Бев несмасна, нестабилна, доволно долго бев овде за да знам дека никогаш нема да бидам навистина добра во работата.
На земјата покрај дрвото беше шишето со вода направено од изгребан метал. Го грабнав и набрзина се напив. Водата беше млака, со вкус на алуминиум, вкусот ме натера да пијам помалку отколку што ми требаше.
Две млади момчиња облечени во бело, од работниот камп, набрзина ги поделија кутиите за повеќекратна употреба со вториот оброк во денот. Седнав сама со грбот до стеблото на дрвото и ја отворив мојата. Денеска оризот беше измешан со пченка. Зедов еден залак. Како и обично, малку премногу солено, со вкус на вештачки произведени чили и соја. Помина долго време откако имав пробано месо. За добиточна храна беше потребно премногу обработливо земјиште. И голем дел од традиционалната добиточна храна бараше опрашување. Животните не вредеа за нашата макотрпна работа.
Кутијата се испразни пред да се најадам. Станав и ја вратив во корпата за собирање. Потоа трчав во место. Нозете ми беа уморни, но сè уште вкочанети од стоењето во фиксни пози таму горе, на дрвјата. Крвта ме боцкаше, не можев да го задржам телото мирно.
Но, тоа не помогна. Брзо погледнав наоколу. Никој од раководството не внимаваше на нас. Брзо легнав на земја, само морав да го истегнам мојот болен грб.
Ги затворив очите за момент. Се обидов да ги придушам гласовите на другите жени во тимот. Наместо тоа, слушав како муабетот стануваше потивок и погласен. Оваа потреба да се разговара со толку многу луѓе во исто време, од каде дојде? Другите имаа почнато уште како мали девојчиња. Час по час во групни разговори каде темата секогаш беше најмалиот заеднички именител и никогаш во ништо не се навлегуваше во длабочина. Можеби со исклучок кога личноста за која се зборуваше не беше присутна.
Јас самата претпочитав разговори еден на еден. Или, пак, кога си бев друштво сама на себе. На работа, честопати беше ова второто. А дома го имав Куан, мојот сопруг. Мора да се признае, нашите долги разговори не беше она што нѐ поврзуваше. Референциите на Куан беа овде и сега, тој беше конкретен, не копнееше по знаење, по нешто повеќе. Но, во неговата прегратка наоѓав мир. А го имавме и Веи-Вен, нашето тригодишно дете. За него можевме да зборуваме.
Токму кога муабетот речиси ме заспа, тој ненадејно заврши. Сите замолчеа.
Седнав. Останатите во тимот беа свртени кон патот.
Придружбата се спушти по трагите од тркала и тргна кон нас.
Немаа повеќе од осум години, препознав неколку од нив од училиштето на Веи-Вен. На сите им беше дадена иста работна облека, истите синтетички беж костуми кои ги носевме, и одеа кон нас толку брзо колку што ги носеа нивните кратки нозе. Двајца возрасни водачи ги држеа под контрола. Еден напред, еден назад. И двајцата имаа силни гласови кои незапирливо ги поправаа децата. Но, не викаа, наредбите беа давани со топлина и сожалување. Затоа што дури и ако децата не сфаќаа целосно во што се впуштаат, возрасните знаеја.
Децата одеа рака за рака, нееднакви парови, највисоките со најниските, големите се грижеа за малите. Нерамномерно одење, неорганизирано, но цврсто се држеа за рацете, како да се залепени. Можеби им била дадена строга наредба да не се пуштаат.
Нивните очи беа вперени во нас, кон дрвјата. Љубопитни, некои подзамижуваа, ги накосуваа главите. Како да беа тука за првпат, иако сите беа израснати во областа и не познаваа друга природа освен бескрајни редови овошни дрвја, наспроти сенката на обраснатата шума на југ. Долго време ме гледаше едно ниско девојче, големи, малку блиску поставени очи. Трепна неколкупати, а потоа силно шмркна. За раката држеше едно слабо момченце. Тој се проѕеваше гласно и без срам, не приближувајќи ја слободната рака до устата, сосема несвесен дека лицето му се растегнува во широка празнина. Не се проѕеваше како израз на здодевност, беше премлад за тоа, недостигот на храна доведуваше до умор. Едно слабо, високо девојче водеше мало момче. Тешко дишеше низ затнат нос, со отворена уста. Високото девојче го влечеше зад себе додека го вртеше лицето кон сонцето, замижуваше и го брчкаше носот, но држејќи ја главата во иста положба, како да сакаше да добие боја или можеби да собере сила.
Доаѓаа секоја пролет, новите деца. Но, дали навистина секогаш беа толку мали? Да не стануваа сѐ помлади?
Не. Имаа осум години. Како и порано. Имаа завршено со училиштето. Или училиште… да, научија бројки и некои знаци, но освен тоа, училиштето беше само форма на регулирано чување. Чување и подготовки за живот овде. Вежбање да се седи мирно долго време. Седи мирен. Сосема тивко, да. И фини моторни задачи. Ткаеја теписи од тригодишна возраст. Малите прсти им беа совршено приспособени за работа со напредни мотиви. Исто како што сега беа совршени за работа овде.
Децата поминаа покрај нас, ги свртеа лицата напред, кон други дрвја. Потоа продолжија понатаму, во правец на друго поле. Момчето без заби малку се сопна, но високата девојка го држеше стабилно, спречувајќи го да падне.
Малечките исчезнаа подолу, се удавија меѓу дрвјата.
„Каде одат?“ праша една жена од мојот тим.
„Сигурно кон 49 или 50“, рече друга. „Сѐ уште никој не почнал таму.“
Нешто ме стегна. Каде одеа, на кое поле одеа, не беше важно. Но, она што требаше да го…
Од бараката се огласи свирежот. Повторно се искачивме, полека се движев, но срцето сè уште силно ми чукаше. Затоа што децата немаа станато помлади. Веи-Вен… За пет години ќе наполнеше осум. За само пет години ќе дојдеше неговиот ред. Вредните раце овде вредеа повеќе отколку на кое било друго место. Малите прсти веќе беа фино приспособени за ваква работа.
Осумгодишни деца овде, од ден на ден, вкочанети мали тела на дрвјата. Немаа ни детство како мене и моите врсници, ние одевме на училиште до петнаесет години.
Неживот.
Рацете ми се тресеа додека го кревав пластичниот сад со скапоцената прашина. Сите моравме да работиме за да добиеме храна, беше кажано, да ја одгледуваме храната што требаше да ја јадеме ние самите. Сите мораа да придонесат, дури и децата. Затоа што, кому му треба образование кога се исцрпуваат залихите на жито? Кога секој месец оброците стануваат сѐ помали и помали? Кога треба да си легнете гладни навечер?
Се свртив за да стигнам до цвеќињата зад мене, но овој пат движењата беа премногу ненадејни. Налетав на гранка на која не обрнував внимание, наеднаш изгубив рамнотежа и силно се наведнав на другата страна.
И тогаш се случи. Крцкавиот звук што го мразевме. Звук на пукање на гранка.
Надзорничката брзо дојде кон мене. Таа го крена погледот кон дрвото, ја процени штетата без да каже ништо. Брзо напиша нешто во блокчето пред повторно да замине.
Гранката не беше ниту долга ниту силна, но исто така, добро знаев дека исчезна целата добивка за овој месец. Парите што одеа во лимената кутија во кујнското плакарче, каде што го штедевме и последниот јуан што ни остануваше како вишок.
Зедов здив. Не можев да мислам на тоа. Немаше што друго освен да се продолжи. Подигајќи ја раката, потопувајќи ја четката во поленот, движејќи ја нежно кон цвеќињата, милувајќи ги како да сум пчела.
Избегнував да погледнам во часовникот. Знаев дека тоа не помага. Само знаев дека со секој цвет на кој ја оставав четката да се лизне, вечерта стануваше малку поблиска. И она кратко време од еден час што го добивам секој ден со моето дете. Тој мал час беше сè што имавме, и во тој мал час можеби ќе можам да направам разлика. Да посеам семе, кое ќе му даде можност што јас самата никогаш не сум ја имала.
