Зошто јунаците на Дизни носат бели ракавици?

Како деца, растевме со стрипови. Меѓу нив посебно место имаа стриповите со јунаците на Волт Дизни. Во почетните детски години, ги запознавме преку српските изданија на „Микијев забавник“ и на „Политикин забавник“. Мислам на оние ликови што ги запознавме под имињата – Паја Патак (кај нас подоцна преведен како Пајо Паторот, во оригинал Donald Duck), Пата (во оригинал Daisy Duck), Шиљо (Goofy), Баја Патак (Uncle Scrooge) и, се разбира, неодминливиот Хроми Даба (Pete), кој ќе го именувам понатаму како Куциот или како Pete. Тие стрипови ни беа омилената лектира. За жал, поради мојата неинформираност, не им ги знам македонските имиња, ниту дали воопшто денес постојат во македонска варијанта.

Во сето тоа друштво, кое заедно се појавуваше во сториите на стриповите, упадлив беше еден детаљ на кој тогаш не му придававме никакво друго семиотичко значење освен – графичко. Станува збор, имено, за тоа што сите тие јунаци носеа – бели ракавици. Фактот што само Плутон (кучето со неверојатно долги иглести уши) не носеше такви ракавици, туку слободно можеа да се видат неговите шепи, го толкувавме како маркер на разграничување помеѓу животните и луѓето. Имено, јасно беше дека сите јунаци освен Плутон беа антропоморфизирани и дека првата и непишана конвенција на стрипот беше – нив да ги сметаме за луѓе.

Според тоа, тие бели ракавици, погледнати од семиотичка гледна точка, беа обичен конвенционален знак – знак што треба да ги разграничи „луѓето“ од животинскиот свет. Поубава илустрација за семиотичкиот поим на конвенционалниот знак од овој нема – се договараме белата ракавица да ни означува човек, дури и кога неа ја носат глушецот, паторот, кучето (Шиљо, според толкувањата на самиот Дизни, е сепак куче, иако според степенот на интелигенцијата и според изгледот личи на магаре) или мачката (Куциот Даба или Pete е мачка, иако, според кажувањата на Дизни, најпрвин бил замислен како мечка).

Но уште тогаш, како деца (на тие разговори живо се сеќавам), чувствувавме дека зад тој знак мора да се крие и некое друго значење. Кажано со семиотички речник, чувствувавме дека тоа не е целосно конвенционален знак, туку дека мора да има и своја аналошка страна, односно дека е мотивиран знак, симбол за нешто. Се разбира, во тие детски години ние не ги знаевме овие поими, но се сеќавам дека повеќето од нас зад тие бели ракавици бараа „уште нешто“, како што толкувачите на поезијата зад обичниот гавран во песната на Едгар Алан По бараат „вишок значење“, некаков амигвитет. Некој тврдеше дека такви ракавици носат магионичарите (што беше точно и ние тоа го знаевме од телевизиските емисии со вакви чудотворци) и дека најверојатно овие ликови треба да ги сфатиме како еден вид Дејвид Коперфилд. Но, ако беше тоа навистина така, зошто тогаш, кога на Мики ќе му се расипеше автомобилот, мораше да ги повика Шиљо или Пајо за да му помогнат? Зошто со некаков трик не си го поправеше автомобилот? Друг некој од друштвото тврдеше дека такви бели ракавици носат хирурзите, но сите веднаш се согласивме дека таквата интерпретација е целосно неприфатлива – ниту еден од јунаците на Дизни немаше никакво искуство со хируршки скалпел во ниту еден стрип.

Оваа интерпретација очигледно укажуваше на тоа што и Џонатан Калер често го повторува, а имено – дека без разлика колку и да се релативизираат работите, сите интерпретации на некаков семиотички дизајн или знак не се подеднакво валидни. Се сеќавам на уште една интерпретација – едно умно момче, склоно кон прагматизам (подоцна стана правник и денес има своја адвокатска канцеларија), ни рече да не филозофираме, туку да сфатиме дека се тие ракавици ставени на канџите на јунаците само за да не се гледа нивното животинско потекло, односно да се „скрие грозотијата“. Тоа толкување беше најблизу до она што и денес изгледа прифатливо – дека станува збор за конвенционален знак, обичен маркер што го разделува светот на „луѓето“ од светот на животните. Луѓето понекогаш носат ракавици, животните никогаш, гласеше поентата на тој семиотички прагматизам (денес знам дека тоа се вика хермогенизам, според името на Хермоген во Платоновиот дијалог „Кратил“ – нешто за што веќе стана збор во првиот дел од книгава). Меѓутоа, мене, како и неколку други верни љубители на Дизниевиот свет, тоа објаснување не ме задоволуваше. Проблемот беше во она „луѓето понекогаш носат ракавици“. Понекогаш да, но не секогаш. Зошто тогаш сите антропоморфизирани јунаци на Дизни ги носат секогаш?

На одговорот на тоа прашање мораше да почекам сѐ до моите постдипломски студии во Загреб, кога првпат започнав систематски да се занимавам со семиотика. Право кажано, сосема заборавив на тоа прашање, сѐ додека не почнав полека да навлегувам во тајните на означувањето и додека не го допрев прашањето за колективните симболи (види под метафора, во првиот дел на книгава). Тогаш сфатив дека колективните симболи се проучуваат во извесни семантичко-цивилизациски и митолошки контексти – христијански симболи, антички симболи, индиски симболи, египетски симболи. Всушност, се отвори едно цело подрачје за кое е потребен еден цел живот (да се биде симбололог во таа општоцивилизациска смисла е речиси невозможна работа), а тој цел космос, за семиотиката, како општа теорија на знаците, е само една капка од нејзиното море! И сосема случајно, на едно предавање во Загреб слушнав за масонската симболика и за масоните. Како љубопитен млад човек, набргу имав елементарна библиографија, која потем ме воведе во светот на масонската симболика. Сепак, првите сознанија дојдоа од популарниот (иако извонредно стручно составен) „Речник на симболите“ на Шевалие и Гербран.

Откако научив доста за симболичкиот свет на масоните и за нивните ритуали, веќе можев со сигурност да претпоставам дека јунаците на Дизни биле масони. Масоните, без разлика на кој ред му припаѓаат (постојат повеќе варијанти на масонеријата), сите, без исклучок, носат бели ракавици на своите ритуали во храмовите. Носат и бела престилка (барем учениците, затоа што во масонеријата се разликуваат три степени на морална совршеност – ученик, помошник и мајстор-масон), со исто значење како и белите ракавици – неизвалкан образ, односно висок морален потенцијал. Во нивната елементарна филозофија е вградено начелото на моралното совршенство, кое денешниве метафизички масони го наследиле од своите предци – мајсторите-ѕидари, кои до совршенство го довеле занаетот на делкање камен и на градење совршени геометриски градби. Така, упатувајќи се во симболиката на масонскиот свет, станав свесен дека денешните метафизички масони имаат цел да ја доведат сопствената душа до совршенство во морална смисла и дека затоа ја споредуваат со совршенството на измазнетиот, обработен камен на своите предци – ѕидарите на храмови.

Така, многу години по поставеното прашање за белите ракавици, бев на добра трага. Се разбира, секогаш кога некои јунаци на некое дело манифестираат некаква идеологија, читателот најпрвин се прашува дали и реалниот автор ја застапувал истата идеологија. Или, ако не ја застапувал, од каде ја запознал? И конечно, зошто ја одбрал токму таа, а не некоја друга идеологија/филозофија? Самиот избор на нешто значи преферирање и во извесна смисла – давање предност пред нешто друго. Така, си го поставив неизбежното прашање: дали и Дизни бил масон? Се разбира, знаев дека израмнувањето на ставовите на некој лик со самиот автор претставува еден вид семиотички фашизам, затоа што значи прескокнување на инстанцијата „имплицитен автор“ (опишан во првиот дел од книгава под глосата „актант“, на местото каде што се говори за наративната комуникација), но моето љубопитство стана големо откако дознав дека многу видни музичари, книжевници, сликари, политичари – му припаѓале на светското масонско братство. Зошто не би се претпоставило дека и еден великан како Дизни бил одблизу запознаен со масонеријата?

Ако и денес побарате податоци на интернет за тоа, ќе добиете одговор што нема ништо да ви значи. Едни извори тврдат, други демантираат дека Дизни бил масон. Интересно е дека ниеден од тие извори што јас ги имам консултирано не се фокусира на белите ракавици на јунаците на Дизни. Сите тргнуваат од претпоставката дека тој бил масон затоа што бил славен и успешен, што е клише-предрасуда за сите масони. Во стварноста, меѓутоа, тоа не мора да биде така – да се биде масон денес не подразбира нужно да се биде исклучително талентиран човек во елитна професија. Масони можат да бидат и сосема обични, но чесни и достоинствени луѓе, на добар глас. Се тврди дека во англиската масонерија има огромен број „невидливи“ професии, меѓу кои е и професијата – таксист.

Да ги оставам тие дребулии. Да се зафатам со она што јас го именувам како облекување на семиотиката, односно нејзино оживување. Тоа е онаа точка на која една наука почнува да се прелева во друга, барајќи ја нејзината поддршка. Голата семиотика не може ништо: за да прерасне во интерпретативен чин, потребни ѝ се цели културни контексти, други науки, други знаења.

Во случајот со белите ракавици, на пример, е сосема јасно дека меѓу едно дете од шест години што ги читало тие стрипови и што го регистрирало семиотичкиот факт (знакот) „бели ракавици“ и еден штотуку упатен студент по семиотика што совладал стотина клучни поими од оваа наука – нема да има голема разлика. Можеби студентот ќе знае да каже со технички вокабулар дека се двоуми дали тие ракавици имаат статус на конвенционален или на мотивиран знак, а детето нема да знае, но тоа не го менува фактот дека и двајцата не можат да направат веродостојна (што не мора да значи и точна) интерпретација на знакот. И учениот студент и детето нема да знаат што всушност значат тие бели ракавици. Ќе им недостасува она што Умберто Еко го именува како енциклопедиски контекст за разбирање на знакот. Ќе им недостасува културниот контекст на масонеријата за да можат да разберат зошто тие бели ракавици се наоѓаат на канџите и на шепите на Дизниевите јунаци. Поедноставно кажано – голата семиотика ќе мора да се облече во енциклопедискиот код (знаење) за масонеријата за да може да нѐ доведе до задоволителна интерпретација на знакот.

Како што веќе кажавме, начелото на моралната совршеност е врвно начело на секој масон. Да се биде најдобар како човек, а дури потоа најдобар во сите други нешта – тоа е врвниот идеал на секој денешен метафизички масон. Тој стремеж кај денешните масони, како што веќе се кажа, потекнува од митот за нивниот праосновач, градителот Хирам Абиф, за кој се напишани илјадници страници литература. Според преданието, тој бил чудесен мајстор кому му успевало да изгради величествени градби, да направи величествени лакови на храмовите, кои се извишувале во воздухот потпрени речиси на ништо, благодарејќи им на тајните знаења што ги поседувал. Затоа и бил најмен при изградбата на храмот на Царот Соломон, што само површно се споменува и во Светото писмо(1). Оттука и кај денешните масони култот кон совршеното и кон геометријата како тајна наука. Во неговата градителска тајфа имало и помошници и ученици, кои со жед чекале да дојде времето кога стариот мајстор ќе им ги предаде тајните на занаетот. Поентата била во работливоста и во трпеливоста, но некои од неговите ученици не издржале и, под закана дека ќе го убијат, побарале предвреме да им бидат предадени тајните на совршенството. Така и го убиле својот учител, со што симболички започнува ерата на потрагата по загубените тајни на совршенството. Современите масони не се ѕидари во вистинската смисла на зборот, туку се ѕидари на Соломоновиот храм на среќата и на изобилието на целото човештво – тоа е пред сѐ духовен храм на здравите и стабилни личности. Токму поради таа морална стабилност, како главни масонски симболи се јавуваат токму градежните алати – чеканот, длетото, аголникот, шестарот, високот… Секој од нив си има свое етичко-карактерно значење и му станува достапен како тајна на масонот кога тој ќе достигне определен степен. Шевалие и Гербран во својот речник на симболите како важен масонски симбол ја наведуваат и пламената ѕвезда (пентаграмот), која, како и кај питагорејците, ја крие тајната на бројот пет. И уште нешто, особено важно – масонеријата е длабоко религиозна. Таа верува во универзален Бог, кој ги измислил сите овие тајни науки (Големиот архитект на целиот универзум), така што во светското масонско братство можат да членуваат луѓе од сите конфесии.

Ова е, накусо, културниот контекст што нам, како на деца, ни недостасувал за да се впуштиме во една подлабока интерпретација на стриповите на Дизни, во кои неговите јунаци носат бели ракавици. Ако е тоа точниот културен контекст во кој треба да се исчита знакот на белите ракавици, тогаш пораката што Дизни ни ја упатува е јасна – сите негови јунаци што носат бели ракавици се – морално перфектни. Односно, барем се стремат да бидат морално совршени. Еден вид масони во животинскиот свет. И што е најинтересно – сите припаѓаат на различни „конфесии“, односно – на различни животински видови.

Но да ја погледнеме ситуацијата „на теренот“, во самиот текст на стриповите со овие јунаци. Нема сомнение дека од сите тие ликови, Мики Маус е морално најусовршен. Чесен, не знае да излаже (поради што често има проблеми), помага секому, никому не мисли зло. Рационален. Ги предвидува опасностите. Живее скромно. Со никого не се расправа. Вистински масон. Мини е исто така морално супериорна, иако тука постои еден мал проблем – масонеријата (со исклучок на некои новооформени и непризнаени редови, посебно во САД) не подразбира женско членство. Точно е, меѓутоа, дека во некои масонски редови сопругите на масоните исто така добиваат бели ракавици и дека, иако не учествуваат во ритуалната работа на мажите во масонските храмови, дејствуваат како сестринство преку разни хуманитарни акции во општеството, што значи – го заслужуваат симболот на неизвалканата чест – белата ракавица.

Но што правиме со Пајо Паторот? Него го разјадува гнев – знае да се разврека како патор, да се вцрви во лицето, да земе чекан и да ја искрши елисата на чамецот затоа што моторот „одбива“ да проработи. Гневниот и масонот не одат заедно. Масонот простува и е сталожен, мирен; за него дури и емоциите (особено негативните) се подложни на геометризација, односно на воздржување. Сè друго кај Пајо можеби и поминува како масонски морален квалитет – тој сепак не мисли и не прави зло. Но Пајо е само една, прва скала во „расипувањето“ на тој Дизниев масонски свет. Што да се каже за уште поголемиот негативец – неговиот вујко, цицијата Бајо Паторот (на англиски неговото име Scrooge значи токму тоа – стипца, скржавец)? Та, нели тој во неколку наврати одбива да му позајми пари на Пајо, иако овој се наоѓа пред целосен банкрот, а поседува (и живее во) трезор полн со долари, на врвот од ридот. Во трезорот постои скокалница од која лихварот скока во своите пари како во базен и се капе во нив во костим на кој стои знакчето за долар, неговиот врвен фетишистички симбол. Како може тој да биде масон, кога врвното правило на добриот масон подразбира милосрдие и помош на ближниот, особено ако е тој уште и брат-масон (а ракавиците кажуваат дека и едниот и другиот, покрај тоа што се во крвна врска, се и браќа според масонското братство). Никогаш не смееш да го оставиш својот брат-масон во неволја и мораш да му помогнеш, освен во случај кога од таа помош би страдало твоето семејство или самиот ти – гласи основниот морален принцип во масонеријата. На друго место се вели дека душевната хармонија кај масонот доаѓа повторно од еден геометриски принцип – правилниот размер на активностите во денот. Така, се вели дека добриот масон 8 часа од денот посветува на работа, 8 часа на семејството, а 8 часа посветува на помагање на другите. Во овој случај, Бајо Паторот се однесува немасонски – тој прво нема семејство, а второ – каква загуба за него лично значи грст позајмени долари од преполниот трезор?

Евидентно е дека ако сме на вистинската трага и ако белите ракавици ги интерпретираме во вистинскиот културен контекст, тогаш масонскиот свет на Дизни и не е толку розов каков што го прикажуваат масоните, особено во своите книги. Сосема е видлива алузијата на Дизни: Uncle Scrooge, или Бајо Паторот, е обичен беден лихвар, но според местото на кое стои неговиот трезор (на ридот, односно од највисоката точка од која може да се набљудува сѐ), е мошне веројатно дека тој ја има позицијата на Голем мајстор на ложата. Една проксема (горе) станува идеологема – власт. Ако Големиот мајстор на ложата е обичен лихвар, што да се очекува од другите членови? И ако бил масон, Дизни очигледно не бил воодушевен од она што го видел во ложата. Сите оние што ја проучувале макар и малку масонската симболика или што посетиле некој масонски храм, знаат дека врвниот симбол на масоните е буквата G, која некои ја толкуваат како иницијал за Бог (God), некои ја толкуваат како кратенка за врвната наука на совршенството – Geometry, а некои ѝ даваат значење на Gnoseology, односно – познание, самoпознание, знаење. Интересно е дека таа буква е поставена централно во масонските храмови, а секој што го видел трезорот на Бајо Паторот, знае дека централно на трезорот стои знакот $. Јасна е иронијата – најврвниот симбол на масоните (знаење, Бог, геометрија) во овој деградиран масонски свет на Дизниевите јунаци е во деградирачки однос на конверзија со фетишот на потрошувачкото општество – доларот. G = $. Господ е долар. И доларот е Господ.

Дека има елементи оваа не толку пријатна (за масоните) интерпретација и натаму да продолжи, говорат уште два семиотички моменти, кои отвораат нови патеки за интерпретација. Првиот момент е идеалната геометриска форма на трезорот, кој е претставен во форма на коцка. Вториот момент е повторно сврзан со проксемата „горе“, но овој пат таа не се сврзува со поимот „врвна власт“, туку со поимот на оптичката видливост и оттаму можноста за контрола, за надгледување и за управување од таа „кула“ на ридот, која во многу нешта потсетува на паноптикумот на Џереми Бентам (види глоса „медиум“ во првиот дел). Јасно е дека во случајот со коцкестата форма на трезорот се алудира на храмот на масоните – поточно, се алудира на идеално изделканиот и обработен камен кај старите ѕидарски тајфи, кој се положувал во таквиот храм, како што денес метафизичките масони веруваат дека идеално обработената душа на човека се вградува во духовниот храм на идното среќно човештво. Во вториот случај, проксемата „горе“ се поврзува со идеологемите на надзорот и на контролата, односно се сврзува со оптичкото „те гледам“. Сите што макар и површно се занимавале со проучување на масонската симболика, знаат за симболот на севидливото око, најчесто исцртано во триаголник, со обилни зраци што излегуваат од него. Тој симбол, иако масоните го сметаат за свој, може да се види и по христијанските цркви, секаде каде што се алудира на Божјото севидливо око. Го има како симбол, на пример, на таванот на Црквата „Св. Димитрија“ во Битола, и тоа на исклучително видливо место, како што некои други масонски симболи – градежни алатки, се нацртани на видливо место во црквата „Св. Богородица Пречиста“ крај Кичево.

Симболот на окото можете да го најдете и на трезорот на Баја Патак, се разбира, во скриена форма. Знакот за долар е впишан во едно идеално тркалезно око, така што доларот би ги заменувал зраците на окото. Пораката во овој очигледно травестиран масонски симбол во еден симбол на бедното потрошувачко општество би гласела: јас ве гледам. Доларот е врвен опсервер, тој е севидливото око. Со него можат да се видат и најскриените дела ваши, како што може и да се дејствува на вас.

Овде претставата на Дизни за масонеријата во многу нешта се допира до световните знаења за неа, кои се често контрадикторни. Што сѐ се говори за масонеријатата најдобро се гледа од овој извадок: „Дека слободното ѕидарство датира од пред Потопот; дека е обична измислица од вчера; дека е само изговор за дружба; дека е атеистичка организација што ја уништува душата; дека е тоа добротворна организација што прави добри дела под наивната маска на таинственоста; дека е политичка машина со извонредна моќ; дека масоните ги изведуваат своите ритуали под патронатот на ѓаволот; дека нивните постапки се совршено невини; дека тие ги извршуваат сите убиства што не се никогаш решени…“(2) Ова е извадок од весникот The Daily Telegraph од Лондон, од 1871 година, цитиран според една од најпопуларните книги посветени на масонеријата, а поентата е да се покаже дека за масонеријата владеат целосно спротивставени ставови во јавноста. Јавното мислење (сите оние што не се упатени во тајните на масонеријата) се движи од оние што тврдат дека е тоа грст луѓе што владеат со светот цицајќи им ја крвта на другите, притоа лицемерно нарекувајќи ги – браќа, до оние што тврдат дека масонеријата ќе го спаси светот и дека ќе остане анонимна, во согласност со највозвишениот етички принцип – помогни, но за тоа никој да не знае. Јасно е дека на оваа точка, играјќи се со формата на трезорот и со замената на севидливото око со инсигнијата за долар, Дизни веќе започнува со својата отворена критика на масонскиот свет и дека им дава право на оние што велат дека е тоа група економски грабливци, кои зад маската на милосрдието печалат пари и го контролираат светот од своите „кули на ридот“.

Конечно, во масонскиот свет на Волт Дизни проблемите не престануваат тука: доаѓаме до последното скалило на „недолични“ масони – Pete (Пит, или Куциот). Тој е злобен, насилен, крадец, подмолен. Нема ниту една од пропишаните масонски особини. Вистински бандит. Настрана што и физички изгледа страшно – со огромна граблива челуст – асоцијација на неговата перфидна граблива мачкина генетика (колку жална сатанизација за мачките, но и во овие стрипови, како и во басните, преовладуваат стереотипи за животните. Една бестиоимагологија би требало да се позанимава не само со тоа како еден национален или културен идентитет фокализира друг преку стереотипи, туку и како човековиот род преку стереотипи фокализира други животински видови). Сите тие негови атрибути никако не одат со фигурата на совршено измазнетиот камен – човекот, кој сопственото совршенство го жртвува за да биде вграден само како едно камче во уште посовршеното здание на светскиот храм на солидарното и среќно човештво. Па, сепак, иако измачува, краде, прави планови за убиство – тој носи бели масонски ракавици и, според тоа, сигурно се надева на морално совршенство. Не е за потценување и тоа што (во некои свои појави) тој е куц – нему му недостасува стапалото на едната нога. На таа нога тој има дрвена протеза, која, според Аристотеловата рецептура, несомнено побудува чувство на одвратност, а не на сожалување. Зошто?

Тој знак, дрвената протеза, може да се толкува како индекс (во Пирсовата смисла на зборот; види: знак), односно како социјален белег, речиси како општествено жигосување. Иако во ниеден стрип не е раскажана сторијата за тоа како Pete ја губи ногата, никому ни на крај памет не му е да помисли дека тоа се случило во некаков несреќен случај. Напротив, на сите им е поблиска претпоставката дека е тоа попрво знак на некаква социјална санкција отколку знак на обична несреќа што заслужува сочувство. Што стои зад тој знак? Стои она што Јулија Кристева го именуваше како несвесно во текстот – во тоа несвесно, како можен наратив е запишана веројатноста грабливите животни да настрадаат во стапица, која е социјална казна за нивниот прекршок. Се поставуваат стапици за лисици, мечки, мачки, глувци, за сите штетници. И со луѓето е така. За тоа сведочи Мишел Фуко кога говори за настанокот на затворите во студијата „Надзор и казна“, особено во првиот дел, кога говори за ритуалите на физикално мачење и касапење на телото. Телото е медиум во кој општеството ги впишува своите политички знаци, знаците на власта, која е исплашена од секое нарушување на редот и на поредокот. И, ако на ниво на животинскиот свет тоа изгледа брутално (ниедно животно не е грабливо од разумни причини), тогаш во антропоморфизираниот, очовечен животински свет на Дизни, отсекувањето нога со примка станува – традиција за која сведочи токму таа Фукоовска семиотика на казнувањето. Сѐ уште има правни системи во светот во кои кражбата се казнува со одземање екстремитет. Затоа, Pete не може да биде сожалуван – тој е, според законот на заедницата – криминалец.

Да резимираме: во масонскиот свет на Дизни имаме еден идеален масон (Мики), еден масон со слаба интелигенција (Goofy), еден гневен, нервозен и лесно раздразлив масон (Пајо), еден брутален скржавец-масон (Бајо) и еден криминалец-масон (Pete). Еден наспрема четири. Убава пропорција и убаво друштво, нема што. Заблуда или реална слика на масонеријата? Дезинформираност или жестока критика на масонеријата однатре, од каде што Дизни можел да види сѐ? Дали и самиот бил разочаран масон какви што биле и многу други светски великани што постепено се оддалечиле од масонскиот свет?

Постои еден цртан филм со истиве ликови што е омилен кај денешниве деца. Филмот говори за тоа како Мики, Пајо и Шиљо сакаат да станат мускетари. Главниот шеф на сите мускетари е токму – Куциот Даба, овој пат маркантно прикажан со куцата нога како важен социјален белег. Дури, во една сцена, за да се потенцира постоењето на тој „срамен“ знак од неговото социјално минато, во моментот кога Куциот се обидува да му ја отсече главата на Пајо, Пајо се измолкнува од гилотината и настрадува протезата на Куциот – тој по вторпат е социјално обележан, бидејќи останува дури и без дрвената нога! Во целиот наратив е видлива аналогијата меѓу тајното здружение на масоните, како одбрано друштво – братство, и она на мускетарите, каде што исто така постојат честа, достоинството и братскиот принцип „еден за сите – сите за еден“ како парафраза на масонските морални принципи на верност кон братот. Во филмот тројцата „кандидати“ за масони – никако не ги исполнуваат условите за влез (иницијација) во таквата дружина. Според зборовите на Куциот, Мики е премногу мал, Пајо е плашлив, а Шиљо е безнадежно тап. Она што интригира е токму врвната позиција на Куциот во таа дружина на честа – тој кореспондира со она што во масонските ложи се вика Голем мајстор и кој во масонските ритуали се смета за земен претставник на Големиот архитект на универзумот, Бог. Тој, наместо да биде пример за оние што треба да ја штитат кралицата (во случајов Мини), го посакува нејзиното место, па дури и готви валкани афери во кои ги вплеткува токму „кандидатите“ за неговото братство. Имено, ги поставува, со сето нивно неискуство и недугавост, како лична гарда на кралицата, затоа што се надева дека полесно ќе го загрози нејзиното место. Преведено на јазикот на масоните, тој прима масони не затоа што тие го заслужуваат тоа туку со некоја надворешна цел – со нивна помош, без тие да бидат свесни, да направи политички пресврт. Сепак, сметките не му излегуваат како што планирал, па тројцата „аутсајдери“, на сосема неочекуван начин и според игра на случајот, стануваат вистински мускетари. Нивната наивност работи како среќен случај, кој ги квалификува за обредот на иницијација, со што се брани тезата дека валканото знаење помалку вреди од искреното незнаење и чистота, барем за влез во братството на чесните.

Кога сѐ ќе се земе на едно место, произлегува дека сите овие толкувања не би можеле да излезат на површината доколку авторот не оставил самиот во текстот некаков индикатор за културниот контекст во кој треба да се интерпретираат не само знакот „бели ракавици“ туку и сите други знаци што се јавуваат во диегезисот – дејства на ликовите, детали во цртежите, просторни знаци. Се разбира дека оние читатели (деца или луѓе) што не се запознаени со основите на масонската симболика и работа, ќе ја читаат приказната за мускетарите само како приказна за копнежот да се стане мускетар и за начинот на кој тоа се станува; оние што го имаат културниот контекст, ќе ја прочитаат приказната како приказна за тоа колку тешко денес се станува масон, но и за тоа дека во самото братство работите не се онакви какви што би требало да бидат. Не може врвот, најумниот, Мајсторот, да посакува смрт на својата кралица, кога се знае дека масоните од целиот свет негуваат висок респект кон првите луѓе на нивните држави и дека во своите ритуали редовно упатуваат молитви и за нивното здравје, без разлика која личност ја исполнува таа функција и дали лично масонот има анимозитет кон таа личност.

Светот на Дизниевите јунаци, според тоа, е свет на жестока критика на масонеријата и на оние нејзини приврзаници што во практиката ги изневеруваат принципите што едновремено ги почитуваат како највредни начела на однесување кога се напишани на хартија. Изненадува што таа критика е толку вешто скриена и маскирана, што самото по себе упатува на масонски „стил“ на дејствување.

Сите овие сознанија не би ги понудила една „гола“ семиотика, таква што не би се упатила кон темелно проучување на симболиката и на ритуалите на масонеријата, односно кон откривање на енциклопедискиот код/контекст што овозможува вакво толкување.

_______________________

ФУСНОТИ: